Het kopieerapparaat van Johannes Vermeer

Texaan Tim Jenison is uitvinder én miljonair. Dat laatste stelt hem in staat om bijna een jaar vrij te nemen om zelf een ‘Vermeer’ te schilderen.

Tim’s Vermeer is een documentaire gemaakt door het Amerikaanse goochelduo Penn & Teller. De twee staan normaliter in Las Vegas voor volle zalen. Maar zoals de luidruchtige Penn Jilette aangeeft, worden ze daar wel eens gek van alle oppervlakkigheid. Wanneer Tim Jenison, een vriend van Penn, besluit zijn fascinatie voor de schilderijen van Vermeer uit te diepen, volgen de twee goochelaars de uitvinder. Met Penn als goedlachse verteller en de altijd zwijgende Teller achter de camera.

Technische hulpmiddelen

Het levert een fascinerend verhaal op. Jenison probeert het geheim achter de fotorealistische schildertechniek van Vermeer te ontrafelen. Hij gaat naar Delft, waar Vermeer werd geboren en werkte. Daarnaast bezoekt hij schilder David Hockney en architectuurprofessor Philip Steadman in Engeland. Deze twee zijn ervan overtuigd dat Vermeer technische hulpmiddelen gebruikte om de realiteit zo levensecht mogelijk te kopiëren.

Jenison ontwikkelt vervolgens een opstelling met een camera obscura, lenzen en een spiegel waarmee hij in staat is de werkelijkheid letterlijk in verf te vangen. In Amerika bouwt hij het atelier van Vermeer exact na. Hij stelt daarin de voorwerpen op die ook voorkomen op zijn favoriete Vermeer-schilderij ‘De Muziekles’ en hij begint te schilderen.

Monnikenwerk

Let wel: zonder enige schildersopleiding of kunsthistorische kennis kopieert hij door middel van lenzen en spiegels de opstelling in het atelier. Na ruim 200 dagen monnikenwerk staat er vervolgens een replica op de ezel die voor de leek nauwelijks van een echte Vermeer is te onderscheiden. Zelfs Hockney en Steadman zijn overtuigd: zo moet Vermeer het hebben gedaan.

Of dat iets afdoet aan het werk van de schilder is de vraag. Jenison meent van niet. Of de uitvinder nu zelf een kunstenaar is, is een volgende vraag. Tim’s Vermeer laat een hogere vorm van Malen nach Zahlen zien. Maar het experiment is zeer amusant, net als de hoofdrolspelers die met een droogkomische nuchterheid door de wereld van de hogere kunsten banjeren. Een echte aanrader!