Geilheid als gevangenis

Over het onderwerp is alles al gezegd, maar als een kunstenaar met de naam van Steve McQueen zijn visie op seks geeft is het belangwekkend. Shame haalt het niet bij Hunger maar het is wel een geslaagd portret van seksualiteit.

Met Michael Fassbender in de rol van Brandon komen we aan in een rijke bespiegeling op de moderne seksbeleving van een dertiger. Het leven van een succesvolle heteroman in een volledig geseksualiseerde maatschappij. Zelfs zijn vrouwelijke collega’s kan hij moeilijk als iets anders zien dan een nieuwe ervaring. Brandon is een subtiele player die toegang heeft tot de intimiteit van de vrouwen die hij wil.

Onderhuids broeit directe bevrediging
Brandon verbeeldt een gemiddelde man, iemand die zijn identiteit ontleent aan zijn constante onderhuidse geilheid. Zijn emotionele leven broeit: korte masturbatiemomenten onder de douche, snel tussen het werk door op de wc en ’s avonds rukkend achter internet. Dat de bevrediging niets zegt over het in staat zijn om zachtere emotionele banden op te bouwen blijkt als Brandons jongere zusje bij hem komt logeren. In zijn ogen is zij mislukt en emotioneel wankel. Zij confronteert hem echter met zijn ziekelijke drang naar de zaadlozing.

McQueen en co-scriptschrijver Abi Morgan peuren nuchter in de fantasie en werkelijkheid van de directe bevrediging. Shame is een film met prachtige geile scènes die de film extra lading geven. Soms zo lustvol dat je bijna uit schaamte weg wil kijken. Het confronteert het publiek met algemene fantasieën, goed en slecht. Terwijl Brandon masturbeert komt z’n jongere zusje binnen, een ultieme angst van iedereen die wel eens met zichzelf speelt. Met zijn uitgestelde ejaculatie komt een enorme woede omhoog.

Moderne schaamte
Het is interessant om met Shame te analyseren hoe schaamte in een zondecultuur nog steeds heel levend is. Het maakt niet uit dat er een seksuele revolutie is geweest, dat we online alle mogelijke fantasieën kunnen uitleven, het zondegevoel is er nog steeds ergens heel diep in de haarvaten van de maatschappij. Voor het type man dat Fassbender uitbeeldt, is er meer aan de hand dan alleen maar vrijheid. Want waar gaat onbeperkte geilheid over in zelfhaat en jezelf gevangen houden?

Met Shame doet de regisseur waar hij goed in is, de krachtige film laat de kijker wentelen in alles dat seks bij ons oproept. Alles staat in het teken van een grote exploratie over het thema. Dat betekent niet dat er geen kritische kanttekening te plaatsen is bij de projectie van seksualiteit in Shame. Het is jammer dat McQueen het nodig vindt om aan het einde van de film toch een commentaar te geven op de moderne seksualiteit. De manier waarop dat gebeurt is eigenlijk de film onwaardig. De meer observerende toon van de rest van de film komt al feilloos binnen bij het publiek.

Dat McQueen bovendien afgezogen worden in een gay club synoniem maakt aan een totale destructie in Brandons seksualiteit is een bezwaarlijk staaltje heteroseksisme. Het mist de nuchtere beschouwing van het gros aan seksuele handelingen in de film. Daar weegt tegenop dat Shame heel precies de have and have nots portretteert, zoals Brandons patserige en getrouwde baas, die een kansloze poging doet een aantal meiden te versieren. Daarmee laat de film de kijker achter met een gevoel deelgenoot te zijn geweest van een geil maar ook schaamtevol tafereel.