Onontkoombare keelgymnastiek

Jodelen? Het woord heeft niet bepaald een positieve connotatie, maar deze documentaire weet dat beeld totaal op z’n kop te zetten. De drie muzikanten die we in Heimatklänge leren kennen zijn weliswaar jodelaars, maar ze doen zulke speciale dingen met deze traditionele Zwitserse volkskunst dat je wel van ze moet gaan houden.

Christian Zehnder gebruikt zijn stem als een instrument om een unieke geluidswereld te creëren. Hij is een onderzoeker, en heeft een grote drang om zijn positie als muzikant ter discussie te stellen en te definiëren. Zijn veelzijdigheid is indrukwekkend, en het is prachtig om te zien hoe hij tijdens een reis naar Tuva (in het uiterste zuiden van Rusland) optreedt met de keelzangers van de Huun-Huur-Tu. De samenwerking van de verschillende culturen vormt een prachtige illustratie van de universele kracht van de menselijke stem. Noldi Alder is de tweede muzikant, en hij is een verbindend figuur in de Zwitserse jodeltraditie. Hij werd geboren in een familie met een lange ervaring in het vak, en hij behaalde al vroeg grote successen met een traditionele vorm van jodelen. Tegenwoordig werkt hij veel experimenteler, en geeft daar ook les in. Zijn familie begrijpt weinig van zijn strapatsen en staat hoofdschuddend toe te kijken als hij weer eens van het geijkte jodelpad afwijkt. Alder trekt zich dan maar weer terug in een berghut, om daar wat te zingen. In de momenten daar is de verbondenheid met de omgeving pregnant aanwezig.

Schwyzerdütsch

Erika Stucky is een van oorsprong Amerikaanse die op jonge leeftijd naar een klein Zwitsers dorp verhuisde. Die cultuurschok stimuleerde haar haar droom na te jagen om ‘hula hula’ danseres te worden. In een collage van foto’s en fragmenten is te zien dat dit ook werkelijk gelukt is. Inmiddels combineert ze deze dansvorm met jodelexperimenten en video in een totaalperformance die gezien moet worden om te geloven. Heimatklänge is poëtisch en aangrijpend, maar zit ook vol humor. De capriolen van Erika Stucky en de gesprekken met haar dochter (die zich soms geen raad weet met haar maffe moeder) zijn erg grappig. En de sessie van Christian Zehnder met een leerling die zijn uiterste best doet de ongelooflijke keelgymnastiek van zijn leraar te volgen is prachtig in z’n ernst en tegelijk hilarisch. Daarnaast zorgt het zangerige Schwyzerdütsch op zich al voor een niet van het gezicht te krijgen grijns.

Habitat

Regisseur Stefan Schwietert plaatst de individuele ervaringen van Zehnder, Alder en Stucky in een sterk geografisch kader door een serie prachtige gekadreerde en monumentale landsschapsshots. Hij maakt duidelijk dat de bergen het natuurlijke habitat zijn van deze eeuwenoude en tegelijk moderne vorm van menselijke expressie. Door de verhalen van zijn hoofdpersonen weet de film fundamentele vragen op te roepen over identiteit, en de mate van invloed die je geboortegrond daarop heeft. Voor de Zwitsers is jodelen in elk geval als ademen: ze moeten wel. Zingen is leven, zo wil Schwietert maar zeggen. Na het zien van Heimatklänge is dat een onontkoombare conclusie.