Enduring Love

Daniel Craig is Joe, een docent aan een Londense universiteit, die graag mag filosoferen over het wezen van de mens. Joe heeft niet zo’n zonnige kijk op onze soort. Mensen zijn geprogrammeerde wezens wier bestaan geen enkele reden heeft. Liefde is een illusie. Liefde is niet meer dan biologie, een mechanisme, ingeplant door de natuur, dat enkel bedoeld is om ons tot de geslachtsdaad te drijven en daarmee de soort in stand te houden. Het perspectief dat die (nogal academische) opvatting geeft op het verloop van het verhaal is slechts één van de elementen die van Enduring Love een interessante film maken. Hoezeer die zogenaamde “illusie” de mens in de greep kan houden ondervindt Joe aan den lijve door zijn ontmoeting met Jed, een eenzame man die ervan overtuigd is dat Joe zijn grote liefde, de bestemming van zijn leven is. Langzaam maar zeker wordt Joe meegezogen.

Luchtballon

Aanleiding voor deze bizarre relatie is het incident waarmee we in de ijzersterke opening van de film meteen geconfronteerd worden. Joe zit met zijn vriendin Claire (Samantha Morton) te picknicken op een grasveld bij Oxford (later blijkt dat hij van plan was geweest haar een huwelijksaanzoek te doen) wanneer plotseling een grote luchtballon naar beneden komt. In de mand zit een bang jongetje, daarbuiten hangt zijn opa aan het touw in een wanhopige poging het gevaarte te controleren. Van verschillende kanten schieten mensen toe om te helpen; ook Joe. Hoewel ze met man en macht aan de touwen hangen stijgt de ballon na een flinke windvlaag toch weer op, zodat ze allemaal los moeten laten. Op één man na, die een paar honderd meter verder naar beneden valt en op slag dood is.

Onontkoombaar

Idyllisch groen, een blauwe lucht, fluitende vogels, en dan komt de dood uit de lucht gevallen en ben je er onontkomenlijk bij betrokken. Het is zo’n bekende “wat zou jij in die situatie gedaan hebben”-vraag. Het sterke van de film is dat die op onontkoombare wijze gesteld wordt. Als we met z’n allen waren blijven hangen hadden we misschien nog iets kunnen doen en was die man nu niet dood geweest. Joe kan die dwingende gedachte niet kwijtraken; zijn vrienden kunnen zijn schuldgevoel niet van hem af praten. Was hij degene die als eerste losliet? Hij kan het zich niet meer herinneren.

Ziekelijke obsessie

Het wordt er niet beter op wanneer hij een telefoontje krijgt van Jed. Jed was ook bij het ongeluk aanwezig; Joe heeft zelfs met hem gebeden om Jed een plezier te doen. Hij wil een keer met Joe praten en blijft hem daarna achtervolgen. In eerste instantie is Joe verbaasd, dan raakt hij geïrriteerd, en al gauw blijkt dat Jed lijdt aan een ziekelijke obsessie. Voor Joe.

Gordijnen

De toestand die McEwan in zijn boek beschrijft is kennelijk een bestaand fenomeen. Het syndroom van de Clerambault is genoemd naar de dokter die een vrouw behandelde die ervan overtuigd was dat de koning van Engeland, George V, verliefd op haar was. Ze stond urenlang buiten Buckingham Palace en was ervan overtuigd dat de koning met haar communiceerde door de gordijnen open en dicht te doen. Ook Jed heeft het steeds over gordijnen…

Adembenemende finale

Bij tijd en wijle is deze film niet gemakkelijk om naar te kijken. Het is schrijnend om te zien hoe Joe geleidelijk aan de controle over zijn bestaan kwijtraakt; hij en Claire beginnen van elkaar te vervreemden. Mooi is de intense wijze waarop Daniel Craig Joe speelt: de spanning waaronder hij komt te staan is altijd voelbaar. Je ziet hem stap voor stap verder wegglijden. Maar het is vooral het subtiele acteren van Rhys Ifans als Jed dat de film tot een succes maakt. Jed is een eenzame, pathetische figuur die weliswaar heel enge kantjes heeft, maar toch ook inlevingsvermogen bij de kijker oproept en altijd blijft boeien.

In een regenbui van King Lear-achtige proporties doet Joe een laatste poging de zaak alsnog tot een oplossing te brengen. Het leidt tot een spannende, finale die adembenemend gefilmd is en tenslotte leidt naar een onontkoombaar tragisch einde. Naar dat einde wordt door Michell zorgvuldig toegewerkt; er zijn nauwelijks overbodige scènes. De cinematografie ondersteunt de vertelling altijd en de personages zijn stuk voor stuk geloofwaardig. Dit is geen vrolijke film, maar wel een hele goede.