A Scanner Darkly

In A Scanner Darkly volgen we een undercover narcotica-agent, gespeeld door Keanu Reeves, die in een toekomstig Amerika een groep drugsverslaafden infiltreert en zoekt naar de dealers van de mysterieuze drug substance d. Als Bob Arctor trekt deze agent op met een groep van desintegrerende junks die langzaam weg lijken te kwijnen in een staat van inertie en groeiende onzekerheid. James, een snelpratende Robert Downey jnr., en Ernie, een komisch verwarde Woody Harrelson, verdrijven de tijd met bizarre hersensspinsels en onbegrijpelijke rituelen. Verdere verwarring komt er in de vorm van Donna (Winona Ryder), die de vriendin is van Arctor, maar ook connecties heeft binnen een onduidelijk drugsnetwerk.

Psychedelische fascinaties

Arctor vermomt zich met een speciaal pak, waarmee zijn voorkomen voor de buitenwereld is samengesteld uit een anonieme waas van gefragmenteerde gezichten. Maar in zijn undercoverfunctie vervagen gaandeweg de grenzen tussen zijn verschillende identiteiten. Als hij uiteindelijk door zijn superieuren wordt gedwongen om zichzelf te schaduwen, nadat James de politie heeft ingelicht dat Arctor een gevaarlijke dealer is, lijkt niets meer te zijn wat het is.

Linklater liet in een scène in de film Waking Life al zijn fascinatie blijken voor auteur Philip K. Dick die nu gezien wordt als een visionair met een dystopische visie op de schaduwzijden van moderne technologie, blinde consumptie en psychedelisch hedonisme. Dicks boeken hebben al verscheidene films geïnspireerd waaronder Blade Runner, Total Recall en Minority Report.

Boek

A Scanner Darkly had als boek een onduidelijk plot afgewisseld met wat briljante passages over paranoia als een extreme geestesziekte. De openingspassage van het boek is letterlijk overgenomen door Linklater, en in deze scène is een desintegrerende junk er van overtuigt dat er constant insecten over zijn huid kruipen. Ook sluit de film af met een lijst van drugsslachtoffers die Dick kende uit zijn eigen wilde jaren als drugsverslaafde. Dit vormt ook een letterlijke overname van de dedicatie in zijn boek. Maar ondanks Linklaters oprechte bewondering voor Dick weet de film de kijker niet mee te sleuren in een paranoïde toekomstvisie.

Een storende factor is de visuele stijl die Linklater voor de film gebruikt. De animatietechniek die Linklater ook hanteerde in Waking Life zal voor bepaalde kijkers gekunsteld overkomen. Het gebruikte computerprocédé voorziet bestaande beelden van aangepaste en ingekleurde lagen die daardoor het effect hebben van een levend stripboek. Het vloeiende en ondiepe effect is erg kunstmatig en is voor de duistere thematiek van de film net iets te licht. Verder is het effect erg oppervlakkig door het wegvallen van subtielere gradaties. Deze stilistische kunstmatigheid zwakt veel acteerwerk ook af doordat het de film verder verwijdert van de realiteit. Linklater had beter een balans kunnen toepassen in zijn gebruikte technieken, waardoor de angstdromen meer impact hadden gehad.

Compenserende extra’s

Linklaters film had een moeilijke productiegeschiedenis. Nadat Linklater onenigheid had met het animatiebedrijf bleef de film steken in onduidelijke productiestadia. De film had geen bioscooprelease in Nederland, en de dvd compenseert dit door een aardige selectie van extra’s. Op de dvd lijkt de productieproblematiek te worden verdoezeld met een documentaire over de makers van de animaties. Ook is er een normale making-of documentaire.

Verder is er uitgebreid commentaar van onder andere de regisseur, Keanu Reeves en Dicks dochter Isa Dick Hackett. Opmerkelijk is ook het commentaar van romanschrijver Jonathan Lethem (auteur van Motherless Brooklyn), die op het interactieve menu vreemd genoeg staat vermeld als historicus. Lethem had al essays geschreven over Dick, en zijn commentaar vult de film aan met interessante info over het vreemde leven en werk van de auteur.