2 Special Editions van Peter Weir
Peter Weir heeft in de afgelopen drie decennia een indrukwekkend oeuvre bij elkaar gefilmd, uiteenlopend van Australische independent producties tot grote Amerikaanse studiofilms. Het is moeilijk om zijn werk onder één noemer te vatten, maar een bekend thema is dat Weirs personages meer dan eens in voor hen onbekende situaties terechtkomen. Denk aan de vooruitstrevende Robin Williams op de conservatieve kostschool in Dead Poets Society of Harrison Ford als uitvinder in de rimboe van The Mosquito Coast. Ook de twee films die Paramount deze maand als Special Edition dvd’s uitbrengt, zijn met een beetje goede wil te classificeren als ‘echte Weirs’.
 |
| Kelly McGillis in Witness |
Weirs eerste Amerikaanse film is niet zijn beste. Het uitgangspunt van Witness (1985) – een politieagent uit de grote stad duikt onder bij een Amish-gemeenschap – is origineel, maar de film kan maar weinig inzicht geven in de tijdloze wereld van de Amerikaans-Duitse gelovigen (noch in die van de politie, trouwens). Het verhaal ontvouwt zich clichématig: ik had de film nooit eerder gezien, hoewel ik globaal wist waar hij over ging. De film verliep precies zoals ik me van tevoren had voorgesteld, en dat is geen goed teken. Harrison Ford is niet slecht als de harde cop, maar Kelly McGillis (waarom hebben we sinds Top Gun toch zo weinig van deze prima actrice gehoord?) maakt de meeste indruk als de wat teruggetrokken Amishvrouw Rachel.
Weinig diepgang
Witness gaat vergezeld van een boeiende documentaire van bijna drie kwartier, waarin de belangrijkste medewerkers aan bod komen. Zelfs Viggo Mortensen, voor wie dit zijn filmdebuut was, doet mee en het wordt al gauw duidelijk dat de productie van de film voor de meeste leden van de ploeg een bijzondere ervaring was, diep in het platteland van Pennsylvania. Weir is zelf verbaasd over de positieve respons die de film ook na twintig jaar nog steeds oproept bij veel kijkers, en geeft toe dat er weinig diepgang in Witness zit.
 |
| Jim Carrey in The Truman Show |
Tot aan Master and Commander was The Truman Show (1998) Peter Weirs grootste productie, en hoewel ik het niet helemaal hard kan maken, krijg ik het gevoel dat de kwaliteiten van de film indertijd zijn ondergesneeuwd door de hype van komiek Jim Carrey in zijn eerste serieuze rol. Inmiddels is ‘een gewone Carrey’ geen voorpaginanieuws meer dankzij prima rollen in Man on the Moon, The Majestic en Eternal Sunshine of the Spotless Mind, maar in 1998 was dat wel anders. Nu we ons niet meer druk hoeven te maken om het aantal gekke bekken dat Carrey trekt, kunnen we ons richten op de film zelf.
Symboliek
Al vanaf het begin valt op hoe briljant de acteurs gekozen zijn voor hun rollen. Het gestileerde realisme van de personages in de fictieve Truman Show contrasteert scherp met de alledaagse lelijkheid van de echte wereld, maar binnen beide universa is met één blik op het personage te zien met wat voor figuur we te maken hebben. Ed Harris als programmamaker Christof is net zo kil als zijn blauwe ogen uitstralen en aan Trumans hyperopgewekte vrouw Meryl (Laura Linney) kan niet anders dan een steekje los zitten. Truman zelf is met zijn gewone haar, gewone gezicht en gewone kleren het kalme middelpunt van deze vertoning en de enige die zich, ondanks het feit dat alle camera’s op hem gericht zijn, toch niet laat kennen. De symboliek van Trumans situatie is op verschillende manieren op te vatten (ik prefereer de religieuze variant), maar Weir zorgt er steeds voor dat te duidelijke metaforen uitblijven. Die veelheid aan lagen en interpretatiemogelijkheden is verrassend in een mainstream-film en dat is wat The Truman Show uittilt boven thematisch verwante films als Ron Howards vrijwel gelijktijdig uitgebrachte – maar inmiddels vergeten – EdTV.
 |
| Peter Weir |
Net als de documentaire bij Witness geven de extra’s van The Truman Show een goed beeld van de totstandkoming van de film. Het is jammer dat schrijver Andrew Niccol niet aan het woord komt (hij had het te druk met zijn eigen film Lord of War), maar de overige geïnterviewden maken zijn afwezigheid meer dan goed. Uit alles blijkt dat Peter Weir een fijne vent is en, belangrijker, een bijzondere regisseur die zijn acteurs veel vrijheid geeft. Verder is er veel aandacht voor de profetische kant van de film: in 1998 was reality tv nog een onbekend fenomeen; acht jaar later wordt elk facet van ons menselijk bestaan vastgelegd in talloze bizarre tv-shows.
Inmiddels is het grootste deel van het oeuvre van Peter Weir op dvd uitgebracht, vaak met interessant bonusmateriaal. Deze twee films, de één goed bedoeld maar niet helemaal geslaagd, de ander een moderne klassieker, vormen een mooie aanvulling op de bestaande reeks. Fans van Weir weten genoeg.
Tegelijk met Witness en The Truman Show brengt Paramount ook een Speciale Editie van Gallipoli (1981) uit, misschien wel Weirs beste film. Hoewel we geen recensie-exemplaar van Gallipoli hebben ontvangen, is deze dvd alleen al voor de film meer dan de moeite waard.
