Camp die mooi bij de gordijnen kleurt

Maar Raimunda en haar zus praten niet zozeer over verlies of gemis. De twee hoesten feiten en reconstructies op, alsof de hele familietragedie nooit eerder ter sprake is gekomen. Wie, wat, waar, wanneer en hoe? Papa en mama, brand in huis – dood, Raimunda weg – contact met zus verwaterd et cetera. Expositie heet dat met een duur woord: de scenarioschrijver brengt ons snel even op de hoogte, idealiter zo onopvallend mogelijk, en de eerste twintig minuten van Volver zitten er vol mee. Het lijkt van het uiterste belang dat we zo snel mogelijk de saaie details horen. Echte zielenroerselen krijgen geen kans. Problemen die in de echte wereld opheldering zouden eisen, worden rücksichtslos weggeschoffeld onder de modieuze sleehakjes van (zeg maar) Penélope.

Geforceerde sentimenten

Maar een lijk onder het tapijt: dat blijft moeilijk lopen, hoe omzichtig je ook doet; daar helpt geen nieuw modelletje aan. Dochter Paula steekt stiefvader Paco neer als hij haar probeert te verkrachten, maar zijn lijk is hoogstens een fraaie brug naar een nieuwe wending in het verhaal. Als die bobbel in het vloerkleed nooit een emotioneel probleem mag worden, waarom de uit een hoge hoed getoverde incestproblematiek dan wel? Is dat het zogeheten melodrama, waarmee Almodóvar naam maakte?

What Have I Done To Deserve This? is bijvoorbeeld zo’n melodrama, waarin Carmen Maura, een lower class huisvrouw, haar zoontje overdoet aan de tandarts om van het geld een krultang te kopen. Ook in What Have I Done To Deserve This? zitten krankzinnige plotwendingen en een zware thematiek, maar het verhaal wordt hier tenminste fatsoenlijk geïntroduceerd, en de film neemt zichzelf niet zo serieus. What Have I Done is zeker zo melodramatisch als Volver, maar het melodrama fungeert hier als rebelse uitingsvorm, als kritiek op de met Franco geobsedeerde Spaanse filmindustrie. In Volver is het een manier om gevoelens af te dwingen.

Camp

De vergelijking met What Have I Done ligt voor de hand: de setting is dezelfde. Een huisvrouw, praktisch alleenstaand, moeilijke jeugd, geen geld: beide films schetsen een beeld van de werkende, vrouwelijke klasse. Echter, aan het einde van What Have I Done betreedt Carmen Maura in haar bloemetjesjurk een nieuwe wereld, samen met haar rondhoererende zoontje en telekinetische buurmeisje. Alles is mogelijk! In Volver is dat pleidooi voor een Umwertung verstomd: het hele gezin trekt naar het platteland en het enige subversieve aan Raimunda’s dochter is dat ze af en toe haar koptelefoon te hard heeft staan. Cruz’ truien en rokjes zijn “door het neorealisme geïnspireerd”. Precies, een Anna Magnani-trui, dat helpt alvast – echt iets voor sterke vrouwen. Vrouwen van de wereld: koopt uzelve vrij! Hoe materialistisch, laf en kleinburgerlijk Almodóvars gehakkel ook is, het heeft wel degelijk een belangwekkende kern. Als zelfs de Almodóvars van deze wereld niet verder komen dan geforceerd sentiment en vertederde verwondering over iPods, zitten we behoorlijk in de puree.

De vijf vrouwen van Volver wonnen gezamenlijk de prijs voor beste actrice in Cannes. Voor Cruz volstaan een indrukwekkend decolleté, de juiste schoenen voor de zomer et voilà: een waarachtig ordinair hittepetitje! Werkelijk op dreef zijn Lola Dueñas (als Sole), Blanca Portillo (als Agustina) en Carmen Maura, die hier de film naar zich toe trekt als geestverschijning van Raimunda’s moeder. Er zijn prachtige scènes met Maura, na zeventien jaar gekissebis opnieuw Almodóvars muze. (De twee kregen ruzie op de set van Women On The Verge Of A Nervous Breakdown, in 1988.). Volver kent wel degelijk vlagen van begeestering en genialiteit, van helderheid en echte tranen.