Een aaneenschakeling van ellende

De Duitse regisseur Oskar Roehler heeft Elementaire deeltjes nu tot scenario bewerkt en verfilmd. Het verhaal van Bruno liet hij intact, maar de andere hoofdpersoon uit het boek, de bioloog Michael, komt er bij hem bekaaid vanaf. Terwijl Michael in de roman eveneens zijn vriendin, een oude jeugdliefde, verliest, wordt in de film gesuggereerd dat zij in Ierland lang en gelukkig verder leven. Je vraagt je af waarom Roehler de verhaallijn van Michael niet helemaal afwerkt. Zou zijn film te vol zijn geworden? Vond hij één karakter dat (weer) in het ongeluk wordt gestort voldoende? Het is in ieder geval een opmerkelijke doorbreking van de zo typerende Houellebecq-structuur.

De moderne westerse mens

De keuze om Bruno tot het belangrijkste personage te maken is wel begrijpelijk. Hij staat, anders dan Michael, middenin het leven en is zodoende als mens interessanter. Bruno symboliseert de twee belangrijkste thema’s van Houellebecq: de zoektocht van de moderne westerse mens naar liefde en menselijk contact en diens obsessie voor jeugdigheid en angst voor (lichamelijk) verval. Michael, die als wetenschapper de zaken meer van een afstand bekijkt, heeft altijd weinig begrepen van de verlangens naar liefde en seks van zijn soortgenoten. Zijn grootste vreugde beleeft hij als hij te horen krijgt dat zijn theorieën over het klonen van levende wezens kloppen, ironisch genoeg een middel om de eeuwige jeugd dichterbij te brengen.

Missende elementen

Toch krijg je in de film minder begrip voor de personages dan in het boek. Waarschijnlijk komt dit doordat de roman wordt verteld vanuit het perspectief van de personages, de lezer krijgt afwisselend inzicht in de gedachten van Bruno en Michael; in de film daarentegen zit je toch ’tegen’ hen aan te kijken. Dat neemt niet weg dat Moritz Bleibtreu (op het filmfestival van Berlijn bekroond met een Zilveren Beer) uitblinkt; in al zijn gebaren liggen de woede, frustratie en verbittering van Bruno besloten. Hij heeft wat dat betreft een makkelijkere rol dan de weinig emotionele Christian Ulmen (Michael), die daardoor een beetje kleurloos overkomt.

Het grootste bezwaar tegen Elementaire deeltjes is echter dat de film de diepte en toon van Houellebecqs roman mist. Roehler kiest duidelijk voor de personages, waardoor de achterliggende thematiek alleen nog herkenbaar is voor wie de roman gelezen heeft. Daarnaast koos hij voor een clichématige stijl die, in zowel de muziek als de beeldtaal, sterk sentimenteel is. Houellebecq heeft ook een romantische kant, maar niet zonder een daarop reflecterend cynisme. De schrijver is vaak aangevallen vanwege zijn literair weinig hoogstaande stijl, maar hij heeft tenminste nog zijn bevlogenheid en engagement. Juist die elementen missen in Roehlers verfilming.

Lees ook de recensie van het toneelstuk Elementaire deeltjes.