Een schuld van 800 miljard per jaar aan de natuur

Een waslijst aan pratende hoofden mag uitleggen waarom het helemaal mis gaat met de aarde. Iedereen krijgt één zin per opname om een feit op tafel te leggen, wat de documentaire paradoxaal genoeg saaier maakt dan als de deskundigen langer aan het woord waren gelaten. De obligate beelden voegen weinig toe aan hun betoog (de tekst “Astma komt steeds meer voor bij jonge kinderen” wordt bijvoorbeeld geïllustreerd door een shot van spelende kinderen). Dat deed Al Gore toch eerder, vaker, en vooral beter.

Probleem met een prijskaartje

The 11th Hour richt zich nadrukkelijker dan An Inconvenient Truth op de Amerikanen. In een poging het milieuprobleem inzichtelijker te maken, legt James Woolsey, een voormalig hoofd van de CIA, bijvoorbeeld uit dat we per jaar voor 800 miljard dollar van de planeet lenen om onze consumptie te financieren. Wie deze cijfers heeft berekend en waar ze eigenlijk op gebaseerd zijn, leren we niet, maar het klinkt indrukwekkend. Het heeft iets kinderachtigs om de schade die olie indirect aan de natuur toebrengt, te vertalen als ‘niet doorberekende kosten’. Kennelijk wordt een probleem pas echt een probleem als er een prijskaartje aan verbonden is.

Na het langdradige eerste halfuur wordt er een aantal oplossingen aangedragen. De sprekers leggen de schuld bij de consumptiemaatschappij, die mensen dwingt om alsmaar meer goederen te verlangen. Het zijn met name de Amerikanen zelf die hun consumptiepatroon moeten aanpassen. Zolang er vraag is naar goedkope, schadelijke producten, zal er immers ook aanbod zijn.

Ook deze boodschap is natuurlijk verre van origineel. Wat The 11th Hour echter goed doet, is de kijker rechtstreeks aanspreken op zijn verantwoordelijkheden. Daarbij wordt gehamerd op een voor de hand liggend en toch dikwijls over het hoofd gezien feit: mensen staan niet los van de natuur, integendeel, ze maken er nadrukkelijk deel van uit. Het elfde uur uit de titel geldt dan ook niet zozeer de planeet, want die redt het wel, maar de mensheid, die hard bezig is zichzelf uit te roeien.

Biomimicry

Helaas wordt ook deze boodschap steeds door zoveel pratende hoofden in net iets andere bewoordingen herhaald, dat het verbazing wekt dat The 11th Hour maar 89 minuten duurt. Gevoelsmatig is de documentaire veel langer. Bij de extra’s blijkt dat de meest interessante informatie die de deskundigen te melden hadden, in de film achterwege is gelaten, ogenschijnlijk omdat de regisseurs bang zijn dat een quote die langer duurt dan vijf seconden de MTV-generatie wegjaagt. Maar geef bijvoorbeeld Janine Benyus de tijd, de schrijfster van Biomimicry: Innovation Inspired by Nature, en ze legt op aansprekende wijze uit hoe architecten en ontwerpers van de natuur kunnen leren om producten op milieubewuste wijze te fabriceren. Voor de meest fascinerende betogen kun je dus beter direct naar de extra’s skippen.