Bloed bij de borrel

In de commentaartrack op deze dvd keuvelt Nichols een eind weg op aanstichten van collega-regisseur Steven Soderbergh. Aan de jonge vedette, bekend van de Ocean’s-reeks of recentelijk nog van The Good German, vertelt Nichols ondermeer hoe hij niet in staat bleek afstand te nemen van zijn werk. Woedend holt hij naar het projectiehokje, als tijdens de persconferentie de film een paar gradaties te donker uitvalt, en de personages in het donker lijken te spelen. Zelfs als vervolgens de recensies uitermate gunstig blijken, blijft Nichols zich tot tranen toe verbijten over die filmspoel.

Een gesprek tussen dergelijke giganten is op zichzelf al een reden om tot aanschaf over te gaan. Nu profiteren Nichols en Soderbergh over en weer ook enorm van hun intelligente gesprekspartner. Haskell Wexler, de cinematograaf van Who’s Afraid of Virginia Woolf?, mist zo’n slimme gangmaker op zijn commentaartrack. Bij gevolg verzandt hij jammerlijk in onsamenhangende anekdotiek. Alles wat Wexler te berde brengt wordt al uitgelegd op de extra dvd, en beter: welke moeilijkheden het strenge studiosysteem met zich mee bracht (in Who’s Afr Virginia Woolf: Too shocking for its time); wat voor impact de film had (A Daring Work of Raw Excellence); hoe belangrijk Elizabeth Taylor was in die tijd (An Intimate Portrait). En Wexlers opmerkingen over de cinematografische aspecten zijn al gauw te technisch. Daarbij zijn ze overbodig: de hele film is één groot bewijs van zijn kunde. Nichols wist weinig tot niets van cinematografie of kadrering. Dus dat Wexler een belangrijke bijdrage leverde aan de koortsachtige sfeer staat buiten kijf.

Gezellig avondje uit

Want wat is dat nu eigenlijk voor sfeer? Wat gebeurt er nu eigenlijk in Who’s Afraid of Virginia Woolf?? Nick (George Segal) en Honey (Sandy Dennis) zijn een jong, ambitieus stel, dat nietsvermoedend het huis van George en Martha binnentreedt. In het begin lijkt het nog een geforceerd gezellig borrelavondje bij een onaangenaam stel. George en Martha houden misschien wel van elkaar – misschien meer dan elk ander stel, wie zal het zeggen – maar beiden hebben een dusdanig destructief karakter, dat na tientallen jaren huwelijk de wreedheid en de aanhankelijkheid niet meer van elkaar kunnen worden onderscheiden. Loopt de avond uit de hand, of is het de gebruikelijke usance? Nick en Honey proberen nog de gastheer en gastvrouw bij te houden, maar die hebben jarenlang kunnen vijlen aan het repertoire van vileine geestigheden.

De volwassen mix van liefdevolle toespelingen en hatelijke aanhalingen die George en Martha bezigen, was te gortig voor de Production Code van de Motion Picture Association. Toen deze organisatie al te sterk aandrong op zelfcensuur, besloot studiobaas Jack Warner de film simpelweg uit te brengen zonder goedkeuring van de MPA. Dat kon ook gemakkelijk, want Elizabeth Taylor en Richard Burton waren op dat moment hét sterrenpaar – inclusief spraakmakende knipperlicht-relatie – en nog twee goede acteurs ook; de film was dus al een overweldigend succes voor-ie uitkwam. De zelfcensuur van de filmindustrie werd daarop maar afgeschaft en vervangen door de soortement kijkwijzer die tot op heden in gebruik is: vrijwel alles mag worden gemaakt, maar onder de zeventien kom je de bioscoop niet in.

Sadistische spitsvondigheden

Dat sterrenpaar zorgde ook voor moeilijkheden: Elizabeth Taylor was de mooiste vrouw allertijden – maar kon ze ook acteren? Men had er een hard hoofd in. Na de première waren echter alle twijfels weg: niet voor niets won Taylor een Oscar met de vijftien jaar oudere Martha. Haar sadistische spitsvondigheden, aan de gang gehouden met een sloot sterke drank, golven over de dikhuidige George. Maar Burton ziet eruit alsof hij sinds anderhalf jaar die leeftijdgrens heeft bereikt waarbij de vouwen en kreukels er niet meer uitgaan met een plons koud water. Stoïcijns scheurt de oude beer de gasten uiteen, enkel en alleen om Martha zo grondig mogelijk en in het openbaar te vernederen – tot en met de gruwelijke ontknoping, waarna de twee gelouterd opnieuw kunnen beginnen.