Unheimlich buitenbeentje

Onlangs zijn de eerste twee seizoenen van de The Kingdom op dvd verschenen; een derde seizoen werd wel gepland maar nooit gemaakt. The Kingdom is een eigenzinnige soapopera waarin een van de grootste en oudste ziekenhuizen van Denemarken centraal staat: het Rigshospital in Kopenhagen. Vanwege de eigenaardige vermenging van het rationele en het occulte, van het bedachtzame en het waanzinnige die op dat soort plaatsen ontstaat vormt dit ziekenhuis de ideale setting voor een heuse ghost story vol drama, zwarte humor en bizarre verhaallijnen.

Filmische essays

Lars Von Trier

Met The Kingdom, waarvan het eerste seizoen in 1994 uitkwam, had Von Trier voor het eerst echt succes in eigen land. Zijn eerdere werk dat in het buitenland (vooral Frankrijk) enthousiast werd ontvangen, kon men in Denemarken nauwelijks waarderen. Dit werd ongetwijfeld veroorzaakt door het ontoegankelijke karakter van Von Triers films en door zijn vele provocaties (zoals zijn sneer naar jurylid Polanski die in het Cannes van 1991 volstrekt niet in goede aarde viel). Vroege films als The Element of Crime en Europa zijn eerder filmische essays dan realistische representaties. Ze zijn veelal abstract, experimenteel en gestileerd van aard. De tv-serie The Kingdom vormt een relatieve uitzondering op deze regel, wat waarschijnlijk ook het succes ervan verklaart.

The Kingdom is zodoende een buitenbeentje in het oeuvre van Von Trier. Hoewel het verhaal grotendeels draait om de rondspokende geest van een dood meisje dat geen rust kan vinden, is het een van zijn meest realistisch gefilmde projecten. Hij noemt het zelf in het bijgevoegde audiocommentaar dan ook wel een semi-documentaire – zo zijn de beelden van operaties allemaal echt. De bizarre gebeurtenissen worden bijna terloops in de serie geïntroduceerd. Ondertussen blijven de personages gewone mensen die naast de bovennatuurlijke shit met hun eigen problemen worstelen.

Bovennatuurlijke verklaring

De schijnbare eindeloosheid van het ziekenhuis in The Kingdom heeft veel weg van de eindeloze hotelgangen uit Kubricks The Shining. Von Trier, die een groot liefhebber van Kubrick heet te zijn, heeft zich hier ongetwijfeld door laten inspireren. Terwijl je in The Shining echter voortdurend twijfelt tussen een natuurlijke en een bovennatuurlijk verklaring voor de gebeurtenissen, word je in The Kingdom (met name in het tweede seizoen) al gauw gedwongen om je toevlucht te nemen tot een bovennatuurlijke verklaring. Dat is dan ook een van de belangrijkste minpunten van de serie. Het bovennatuurlijke wordt meer dan een suggestie en verliest daardoor een deel van haar mysterie en wordt minder verontrustend. Dit wordt echter ruimschoots goedgemaakt door de onderkoelde zwarte humor en de satirische ondertoon die hun hoogtepunt vinden in het ironische commentaar waarmee Von Trier zelf elke aflevering eindigt.

Voodoogif

Hoewel Von Trier alom bekend staat als een control freak van het zuiverste water is zijn regie in The Kingdom heel losjes. Terwijl hij bij eerder films zoals Europa rigoureus gebruik maakt van het storyboard en alles vooraf plant, wordt er in The Kingdom veel geïmproviseerd en hebben de acteurs een grote mate van vrijheid. Zoals vrijwel altijd in Deense filmproducties is het acteerwerk uitstekend. Vooral Ernst-Hugo Järegård valt op als de Zweedse hersenchirurg dr. Helmer die heilig gelooft in de wetenschap, maar ondertussen wel naar Haïti afreist om één of ander voodoogif te bemachtigen. Ook Kirsten Rolffes weet te overtuigen als de fanatieke spiritiste Sigrid Drusse, en Udo Kier speelt een fenomenale dubbelrol als de duivelse Aage Kruger en diens verminkte bastaardzoon.

In enkele gewaagde, maar goed gelukte scènes laat Von Trier telkens twee afwassers met het syndroom van Down aan het woord, die in de kelder hun monotone werk verrichten. Zij vormen het sprekende koor (zoals in de Griekse tragedies) dat commentaar geeft op de gebeurtenissen in het Rigshospital en meer van de situatie begrijpt dan de geleerde doktoren, die zich van hun bestaan niet eens bewust zijn. Het vuil van de afwas wordt een soort metafoor voor de gruwelijke mysteries die zich in het ziekenhuis afspelen, het is alsof ze uit die afwas de toestand van het ziekenhuis af kunnen lezen.

Deense Twin Peaks?

The Kingdom wordt vaak omschreven als het Deense antwoord op David Lynch’ Twin Peaks. Alhoewel de vergelijking met Twin Peaks in eerste instantie voor de hand lijkt te liggen, blijkt ze bij nadere beschouwing enigszins uit de lucht gegrepen te zijn. De vergelijking komt eerder voort uit een classificatieprobleem dan uit daadwerkelijke overeenkomsten. De artistieke stijl van Lynch verschilt radicaal van die van Von Trier. Zo ontbreekt de visuele flair van Twin Peaks volledig in The Kingdom (dat bewust in een gedempte, sepiakleurige waas gedrenkt is). Ook van de grotesk aangezette lichaamsrepresentatie die in Twin Peaks een grote rol speelt is geen sprake. Ga zo maar door. Dat beide series desondanks toch met elkaar vergeleken worden komt vooral doordat ze zo verschillen van andere tv-series en dat ze allebei gekenmerkt worden door unheimliche en bizarre elementen die een tragikomische ondertoon hebben.

Naar verluidt is The Kingdom deels gebaseerd op een aantal verhalen uit de geschiedenis van het in 1910 gestichte Rigshospital (letterlijk: Rijksziekenhuis) waar de serie zich ook afspeelt. Het ziekenhuis schijnt een rijke folklore te kennen vol bizarre wetenschappelijke experimenten met een occult randje. Zo kwam rond het verschijnen van het eerste deel van de serie naar buiten dat een bewaker mensen entree liet betalen om de lijken in het pathologisch laboratorium van het Rigshospital te mogen bekijken. Von Trier vertelt in het audiocommentaar dat sommige verhalen zo absurd waren dat ze niet gebruikt konden worden zonder de geloofwaardigheid van de serie aan te tasten. Om de serie zelf hangt ondertussen ook een mysterieus luchtje. Er gaan verhalen dat de lift in het Zentropa gebouw (de filmstudio van Von Trier) op eigen kracht heen en weer ging en vlak voor de première van de serie werd er in park vlakbij het Rigshospital een stel bevroren benen gevonden.

Extra’s:

– Achter de schermen

– Commentaar van de regisseur e.a. op een aantal scenes

– The Shiver, music video & bloopers

– Documentaire In Lars von Trier’s Kingdom