Ontnuchterende samenzwering

Hidden Agenda (1990) begint met het onderzoek van Amerikaanse burgerrechtenactivisten naar onwettige verhoormethoden in Noord-Ierland. Ze ondervragen ex-gevangen over hoe ze zijn behandeld door de Britse en Noord-Ierse politie en komen erachter dat foltering niet wordt geschuwd om tot bekentenissen te komen. Een van de activisten (Brad Dourif) komt in contact met een mysterieuze man die wordt achtervolgd door de Britse inlichtingendienst, en wordt in een hinderlaag van de politie gedood. Ingrid Jessner (Frances McDormand) en de Britse rechercheur Kerrigan (Brian Cox) onderzoeken de moord en komen in contact met de schimmige informant die Dourifs personage voor zijn dood sprak. Wat hij te vertellen heeft, is echter een onthullend staatsgeheim voor Kerrigan, die in gewetensnood komt door de schokkende bewijzen.

Directer

Loach is vooral bekend van zijn sociaal-realistische portretten van de Britse arbeidersklasse. Daarbij is hij vooral geïnteresseerd in het tonen van onrecht en de problemen die arbeiders, migranten en de zwakkeren in de samenleving plagen. Dit is het beeld dat naar voren komt in zijn vroege films Poor Cow en Kes en in recenter werk als Raining Stones, My Name Is Joe en It’s a Free World. Loach heeft ook twee ambitieuze pogingen ondernomen in het genre van het historisch drama. De Spaanse burgeroorlog was het onderwerp van Land and Freedom en de Ierse onafhankelijkheidsstrijd stond centraal in zijn met de Gouden palm bekroonde The Wind That Shakes the Barley.

Hidden Agenda is in vergelijking directer, omdat Loach een film maakte over een werkelijkheid waar hij in leefde. Hierdoor komt de boodschap harder aan. Als thriller is de film ook een uitzondering in Loach’ oeuvre, ondanks het feit dat zijn politieke voorkeuren weer duidelijk doorschemeren. De boosdoener is het establishment, dat in Noord-Ierland een geheime vuile oorlog aan het voeren is en alles doet om zijn macht te behouden.

Dagelijkse werkelijkheid

In films bestaat het gevaar dat samenzweringen en complotten al snel veranderen in eigentijdse mythen of spannende fictie. Neem bijvoorbeeld een film als The International, die ondanks kritiek op het geldwezen blijft steken in vermaak. Wat je in Hidden Agenda ontnuchtert van deze clichés is Loach’ droge, realistische stijl. Deze werkt perfect in het tonen van de alledaagse terreur in Noord-Ierland. Als Jessner zegt dat Noord-Ierland haar doet denken aan Chili tijdens de Pinochet-dictatuur, is dat niet vreemd. Loach heeft dan al militairen getoond die door de vervallen straten lopen en pantserwagens die de stad patrouilleren. Alles is alledaags gefilmd om te benadrukken dat dit geen fictie is, maar de dagelijkse werkelijkheid in Belfast.

De film bestaat vooral uit verhoren van verdachten door Kerrigan, waarbij al de kracht in het acteerwerk zit en niet in oppervlakkige effecten. Uit de verhoren blijkt dat de politieagenten en hun superieuren de volgzame pionnen zijn van de Britse inlichtingendienst die in Noord-Ierland zijn gang kan gaan tegen ’terroristen’. Maar de grote ontknoping ontstijgt Noord-Ierland. De mysterieuze informant blijkt een ex-militair te zijn die bewijzen heeft van een staatsgreep die het establishment plande tegen de Labourregering van Harold Wilson in de jaren zeventig. Dit gaat ver, maar wie twijfelt en denkt dat dit vergezocht is, kan de details van de geplande coup terugzien in de BBC-documentaire The Plot Against Harold Wilson (2006). Daarin vertellen twee journalisten over hun interview met Wilson in de jaren zeventig over zijn vermoeden dat de Britse veiligheidsdienst zijn kabinet probeerde te saboteren.

Schok

Loach slaagt erin een schok teweeg te brengen omdat hij deze harde feiten plaatst in een geloofwaardige realiteit, waardoor je als kijker niet kunt vluchten in een fantasiewereld van list en bedrog. Het enige wat de lading van de film twintig jaar na de première iets ontkracht, is de actualiteit: de feiten die aan het licht komen in Hidden Agenda, staan nu in de schaduw van de leugens die de Labourregering gebruikte om de oorlog in Irak goed te praten.