Corruptie houdt geweld favela’s in stand

Kolonel Nascimento is leider van een speciaal politiebataljon dat opereert onder de naam BOPE. Het embleem van deze beruchte eenheid is veelzeggend: een op een zwaard gespietste doodskop. Drugs- en wapenhandelaren in de krottenwijken van de Braziliaanse stad Rio de Janeiro zijn als de dood voor Nascimento en zijn mannen, die als het moet eerst schieten en dan pas ondervragen. De één vindt de methoden van BOPE fascistisch, de ander een noodzakelijk kwaad.

Realistisch en verontrustend

Drie jaar na Tropa de Elite maakt regisseur José Padilha Tropa de Elite 2. Het vervolg op het wereldwijde succes (Gouden Beer in Berlijn) is even realistisch en mogelijk nog verontrustender. Destijds kon je uitgebreid kennismaken met kolonel Nascimento in zijn werk- en thuissituatie, ditmaal krijgt hij van doen met omvangrijke corruptie. Bovendien heeft zijn vrouw hem verlaten en hun zoon meegenomen. Ze blijkt getrouwd met Nascimento’s grootste criticaster, Diogo Fraga, mensenrechtenactivist.

Nascimento en Fraga staan opnieuw tegenover elkaar tijdens een gevangenisopstand die door BOPE-ingrijpen bloederig afloopt. De verantwoordelijk geachte Nascimento moet de militaire politie verlaten, maar onder druk van de publieke opinie wordt hij weggepromoveerd naar het ministerie van Veiligheid. Hier ontdekt hij nog meer corruptie dan hij bij de politie al gewend was. Ook politici, collega-ambtenaren, bestuurders en media hebben tentakels in de georganiseerde misdaad en houden bewust en onbewust het geweld en de armoede in de favela’s in stand.

Vechten tegen het systeem

Alle gebeurtenissen zien we door de ogen van Nascimento en horen we in zijn voice over. Met gevaar voor eigen leven gaat hij de strijd aan om de corruptie halt toe te roepen. Ondertussen probeert hij de band met zijn zoon te verbeteren. Al snel realiseert hij zich dat hij vecht tegen het systeem. Zijn frustratie wordt aan het eind van de film mooi verbeeld door een camera die uitstijgt boven Rio de Janeiro om te eindigen bij de overheidsgebouwen in de hoofdstad Brasilia.

De rol van Nascimento wordt met veel charisma vertolkt door Wagner Moura. Voor de gewone Braziliaanse burger is hij een held in én buiten de film. Tropa de Elite 2 is net als zijn voorganger flitsend. Camerawerk, fotografie, montage en hiphopmuziek zijn vakkundig en houden je bij de les. Zulke originele, levensechte producties zie je niet vaak. Er gaan stemmen op om van Tropa de Elite een serie te maken. Overbodig, want in beide films is het belangrijkste al gezegd.

Het onovertroffen succes van Tropa de Elite in Brazilië komt door het realistische beeld van het gewelddadige en armoedige bestaan in de favela’s en het onvermogen van de corrupte overheid. Internationaal vaart het misschien nog mee op de succesgolven van het Braziliaanse meesterwerk Cidade de Deus (2002). Maar qua structuur, gelaagdheid en vernuft is het tweeluik nog altijd vele malen verheffender en subtieler dan de platgetreden paden van de doorsnee Amerikaanse actiefilm.