Bob Dylan: een ambigu orakel

Ze verschillen in leeftijd, geslacht en levensovertuiging, maar ze delen de passie voor zijn muziek. Allemaal vinden ze – op geheel eigen wijze – troost of bespiegeling in de woorden van de meester. Dylans werk blijkt een spirituele en intellectuele grabbelton.

Busy Being Born

De fans uit de film zijn zeker niet de hemelbestormende hippies die Dylan begin jaren zestig adoreerden. Wellicht komt de leraar, die van school wordt gestuurd omdat hij Bob Dylan in de Engelse les draait, daar nog het dichtst bij in de buurt. Als verweer gebruikt hij Dylans profetische woorden: “He who is not busy being born, is busy dying”. De cryptische zin vindt uiteraard geen weerklank, maar de leraar kijkt genoeglijk als hij vertelt hoe hij de school toch een laatste rebelse poets heeft gebakken.

De andere fans zijn vaak zoekende mensen: een jonge rapper die zijn engagement overduidelijk niet kwijt kan in zijn woonplaats Austin, Texas en steun vindt bij Dylans ‘protorapnummer’ Subterranean Homesick Blues. Er is het hartverscheurende verhaal van de softwareverkoopster die op een dag haar man en huis en haard verlaat om in haar auto te gaan wonen, op reis voor Dylans concerten en op zoek naar de ware liefde uit haar vorige leven. Er is de haast aandoenlijk oprechte conservatieve Amerikaan die ineens gegrepen wordt door het Dylan-virus en zich door de cursus Bob Dylan: The Prophet of Rock ’n Roll van zijn oogkleppen bevrijd voelt. Een goedkopere oplossing dan een dure auto, voor de midlifecrisis waar de man ogenschijnlijk in verkeert. En dan heb je altijd nog de echt curieuze gevallen, zoals de pedagoog die aan de hand van Dylan-citaten ouders leert hun kinderen op te voeden.

Things Have Changed

De film levert zowel hilarische als ontroerende momenten op. Het is zeer confronterend om een soldaat een dag voor zijn uitzending naar Irak te horen praten over Things Have Changed, het nummer dat zijn afkeer van een doorgeslagen wereld verwoordt: “I used to care, but things have changed”. Door middel van dit soort ironie zet regisseur Jos De Putter de Verenigde Staten neer als een verward land. De occulte verering van Dylans woorden lijkt een kopie van de kritiekloze aanvaarding van de daadkracht van Amerika’s machthebbers.

De houding van deze mensen doet denken aan het verhaal van Koning Croesus van Lydië, die het orakel van Delphi vroeg wat er zou gebeuren als hij zijn buurland Perzië aanviel. Het orakel antwoordde dat hij dan “een groot rijk” zou “verwoesten”. En inderdaad Croesus eigen rijk ging ten onder aan de oorlog. Uit de film komt het symbool Dylan naar voren als een ambigu orakel waarvan sommige fans op een obsessieve manier de woorden vereren. De geïnterviewden lijken een beetje op Koning Croesus, omdat ze elk moment ten onder kunnen gaan aan hun eigen illusie. Want wat is Dylan uiteindelijk meer dan een enigszins autistische spreekbuis van zijn eigen verwoeste innerlijk, met de waarschuwingssticker: “Don’t try this at home!”?

Afgewisseld met prachtige sfeershots van het landschap maakt How Many Roads een vervreemdende indruk die de kijker aan het denken zet over de manier waarop hij zelf met de woorden van zijn helden omgaat.