Een droom uit de koude oorlog

Regisseur Johan Grimonprez gebruikte als uitgangspunt een kort verhaal van Jorge Luis Borges, waarin de Argentijnse schrijver zijn dubbelganger ontmoet. In Double Take is sprake van een fictieve ontmoeting tussen Hitchcock en zijn dubbelganger op de set van The Birds. ‘Hitchcock’ voert monologen, gesproken door een acteur die de diepe stem van de master of suspense perfect nabootst, over deze surrealistische ontmoeting.

Angsten

Parallel aan dit verhaal ontvouwt de koude oorlog zich in beelden die Grimonprez suggestief aan elkaar monteert. Van de ruimterace naar de ontploffing van de eerste waterstofbom en de Cubaanse raketcrisis. De spanningen op internationaal vlak worden in Double Take gespiegeld aan de angsten die Hitchcock uitbuitte. De regisseur gebruikt scènes uit Hitchcocks films die door hun tegenoverplaatsing met beelden uit de koude oorlog gecontamineerd zijn. Grimonprez laat ook reclames door zijn film opdoemen die een bepaald tijdsbeeld geven. In de herhalingen daarvan ontstaat een kritiek op hoe massamedia, vooral de televisie, onze percepties beïnvloeden.

Een element dat op het eerste gezicht botst met de rest van de film, is een interview van Grimonprez met Ron Burrage. Burrage is in werkelijkheid een Hitchcock-lookalike die er zijn werk van heeft gemaakt om de master of suspense te spelen in commercials en op speciale gelegenheden. Hij vertelt over zijn leven als nep-Hitchcock en dat hoe hij toevallig op dezelfde dag jarig. Burrage blijkt de kern te vormen van Double Take. Hij is de dubbelganger en de kopie die de echte persoon uiteindelijk vervaagt.

Maalstroom

Met dit thema, dat ook terugkomt in Grimonprez’ gebruik van nieuwsbeelden en reclames, begeeft de regisseur zich op het terrein van de postmodernist Jean Baudrillard, die schreef over hoe beelden van de werkelijkheid de echte werkelijkheid vervagen. De fascinatie van Grimonprez voor Hitchcock is ook in de lijn van een cultuurfilosoof als Slavoj Žižek: die behandelde de meester in The Pervert’s Guide to Cinema (2006). Hitchcock is nog steeds een regisseur die hedendaagse denkers boeit door zijn gebruik van de psychologie van angst.

Double Take is fascinerend en niet gelijk te vatten. Er is een gelaagdheid die door de kracht van de beelden heen schemert. Het is een complexe film, waarvan de vorm voor veel kijkers op het eerste gezicht ontoegankelijk zal zijn. Maar om je te laten meenemen in de maalstroom van beelden waar je zelf associaties kunt maken, is waar het Grimonprez om gaat. Zijn film doet denken aan Adam Curtis’ recente It Felt Like a Kiss, waarin de Britse documentairemaker een kritiek levert op de Amerikaanse politieke en culturele hegemonie. Net als Grimonprez hanteert Curtis reclames, tv-beelden en scènes uit fictiefilms om zo een beeld te geven van de spanningen uit de koude oorlog.

Double Take is net als Curtis’ film deels een revisionistische behandeling van dit conflict. Grimonprez stelt tegelijk hedendaagse gebeurtenissen subtiel aan de kaak door daar subtiel naar te verwijzen. Het is aan de kijker om de verbanden te leggen en het is te prijzen dat Double Take genoeg mysterieuze poëzie en gelaagde spanning bevat om je zo ver te krijgen.

Lees hier een interview met Johan Grimonprez.