Schuldig genot om je vingers bij af te likken

De jonge Jan Díte is vastberaden om een succesvolle en rijke hoteleigenaar te worden, een doel waarbij niets hem in de weg mag staan. Toch vertelt hij als oude, arme man zijn levensverhaal. Wat ging er mis?

Het verhaal van Díte begint in het Tsjechië van de jaren twintig. Hij probeert door verscheidene baantjes als ober hogerop te komen in de hotelwereld, en belandt uiteindelijk in het prestigieuze Hotel Parziz in Praag. Daar probeert hij gretig te leren van de grote baas, die van elke klant precies weet waar hij of zij vandaan komt en wat diegene zal bestellen. Alles lijkt voorspoedig te gaan, maar dan breekt de Tweede Wereldoorlog uit.

Een tegenslag die Díte overigens zeker geen windeieren legt. Hij trouwt met Líza, een fanatieke Duitse aanhangster van de Nazi-ideologie (een enorm grappige rol van Julia – Sophie Scholl – Lentsch), waarna zijn carrière een vreemde wending krijgt. Hier wordt al meteen duidelijk dat de gruwelijkheden van de oorlog niet centraal staan in deze film. Eerder wordt er op een satirische wijze gekeken naar de waanzin van bepaalde denkbeelden over het Arische ras, en hoe dit in stand moest worden gehouden. Maar het gaat vooral om Díte en zijn wens om het te maken in de wereld.

De keuzes die de jonge Díte daarbij maakt zijn zeker niet altijd goed te keuren, en soms zelfs immoreel. Maar dat maakt hem niet tot een onsympathiek personage. Met weinig woorden drukt hij zich door middel van slapstickachtige fysieke komedie uit, wat uitstekend werkt in de context van de film. De flashbackstructuur werkt als een scheidslijn voor Díte’s belevingswereld. De wereld van de oude man is grimmig en grauw, en is gesitueerd in de ruïnes van de oude welvaart. In het verleden beweegt de jonge Díte zich door een kleurrijke, absurdistische droomwereld. Daarmee worden er vraagtekens gezet bij Díte’s herinneringen. Zijn belevenissen variëren van idioterie van de bovenste plank (hoge heren die onder het eten dansen van genot), naar ontmoetingen met beeldschone vrouwen (waarbij overigens een enorm onrealistisch, seksistisch vrouwbeeld wordt geschapen), tot tragische gebeurtenissen. En net wanneer we er niets meer van geloven trekt Díte weer een bewijsstuk uit de kast.

Magisch

Regisseur Jirí Menzel weet met I Served the King of England weg te komen met elementen die je normaal als kijker niet zou pikken, zoals de spontaan dansende dinerende heren en het beeld dat hij van vrouwen schept, maar hij geeft de film vanaf het begin een dusdanig magisch sausje dat het allemaal logisch is in het universum van Jan Díte. Hij is de ogenschijnlijk naïeve jongeman die met grote ogen de wereld inkijkt, de helft van de tijd niet door lijkt te hebben wat er om hem heen gebeurt, maar de situatie toch donders goed naar zijn hand weet te zetten om zo hogerop te komen. De karikaturale personages om hem heen maken hem net een klein kind dat alle nare dingen en consequenties kan wegfilteren zodat alleen de plezierige ervaringen overblijven. I Served the King of England is een waar genot om naar te kijken, al is het af en toe met morele vraagtekens in het achterhoofd.