Mythes van het Wilde Westen

Twee klassieke westerns die dan een goed startpunt vormen, zijn onlangs door Paramount op dvd uitgebracht. High Noon (1952, Fred Zinneman, in een special edition, een eerdere uitgave verscheen vorig jaar) en Gunfight at the O.K. Corral (1957, John Sturges) onderscheiden zich van veel andere westerns, door de nadruk niet te leggen op de actie of op de cinematografische kwaliteit van de beelden, maar op de dramatische lading van de gebeurtenissen. Zo proberen ze te doorgronden hoe de mythes van het Wilde Westen konden ontstaan.

Fragiel rechtssysteem

Wat in beide films vooral naar voren komt, is de fragiliteit van het rechtssysteem, dat constant onder vuur wordt genomen. De sheriffs die in High Noon en Gunfight at the O.K. Corral de hoofdrol spelen, zijn dan ook niet te benijden. De één, Will Kane (Gary Cooper), wordt op zijn trouwdag geconfronteerd met de vrijlating van Frank Williams, een vijf jaar eerder door hem opgepakte moordenaar die de doodstraf had moeten krijgen, maar die nu naar het stadje terugkeert om wraak te nemen. Om Williams en zijn bende te kunnen verslaan, heeft Kane de hulp nodig van zijn burgers; maar in de saloon staan ze allemaal achter Williams, terwijl de kerkgangers (het is zondag) vinden dat Kane de stad moet verlaten, omdat het zou gaan om een persoonlijke vete en de rust met zijn vertrek zal wederkeren.

Mannenvriendschap

In Gunfight at the O.K. Corral, overigens een film die gebaseerd is op ware gebeurtenissen, krijgt sheriff Wyatt Earp wel hulp, van gokker Doc Holliday. Een genderinterpretatie van deze film zou ongetwijfeld leiden tot de conclusie dat er sprake is van homo-erotiek, maar mij lijkt het eerder te gaan om een mannenvriendschap in de meest pure vorm: ze spreken elkaar aan in harde taal, maar staan, als het erop aankomt, wel voor elkaar klaar. Nadat ze elkaar het leven hebben gered, vergezelt Doc Wyatt in zijn reis naar het zuiden, waar Wyatt zijn broers moet helpen in de strijd tegen de Clantons. Hoewel alle Earps sheriff zijn, en zich zouden moeten houden aan de door hen te handhaven wet, komt het uiteindelijk tot het bekende vuurgevecht bij de O.K. Corral.

Actueel

Beide films hebben een thematiek die zich moeiteloos laat vertalen naar de actualiteit: het recht in eigen hand nemen versus de onverschilligheid van het volk ten opzichte van degenen die het opnemen voor hun veiligheid. De do it yourself-mentaliteit van de Amerikanen valt hierin te herkennen. In een documentaire die als extra is opgenomen op de dvd vanHigh Noon, wordt bovendien uit de doeken gedaan dat de film bedoeld was als allegorie voor de communistenjacht in het Hollywood van de jaren ’50, toen veel mensen uit de filmwereld hun collega’s verraadden of lieten vallen.

Tikkende klokken

Een mooie vondst van scenarioschrijver Carl Foreman en regisseur Zinnemann was overigens om de tijd in High Noon vrijwel synchroon te laten lopen met de echte tijd. Dat verhoogt de spanning: voor de kijker duurt de zoektocht van Kane naar hulpsheriffs nu (bijna) net zo lang als voor hemzelf. Filmisch onderstreept Zinnemann dat door regelmatig tikkende klokken in beeld te brengen, en Kane door de stad te laten lopen. Prachtig is het shot waarin de sheriff zijn vrouw en ex-geliefde uit het stadje ziet vertrekken, en de camera langzaam uitzoomt – inderdaad, hij staat er helemaal alleen voor. Oscarwinnaar Gary Cooper speelt de rol zoals alleen hij dat kan: ingetogen, met minimale gebaren, maar met ogen die alles zeggen. Ze drukken tegelijkertijd zijn angst, wanhoop, verdriet en verbittering uit.

Even sterk zijn de hoofdrollen in Gunfight at the O.K. Corral, van Burt Lancaster (Wyatt Earp) en Kirk Douglas (Doc Holliday). De beeldkwaliteit van beide uitgaven is perfect, alleen missen er extra’s op de dvd van Gunfight at the O.K. Corral. Jammer, want er is toch genoeg te vertellen – interessant was bijvoorbeeld een vergelijking tussen deze film en de andere films over het vuurgevecht bij de O.K. Corral geweest, of meer informatie over de ware gebeurtenissen in 1881. Waarschijnlijk zullen we daarop moeten wachten tot de special edition van deze dvd, die er ongetwijfeld gaat komen, uitkomt.