IDFA on Tour

De vier films zijn alle (bijna-)prijswinnaars. Enemies of Happiness uit Denemarken won de Zilveren Wolf voor de beste film korter dan een uur, en het eveneens Deense My Eyes kreeg de Zilveren Welp voor de zéér korte films, met een duur van onder de twintig minuten. De Armeense film A Story of People in War and Peace werd genomineerd voor de Joris Ivens Award – de belangrijkste prijs op het festival – en Souvenirs uit Israël ten slotte belandde op de tweede plaats in de publiekspoll. Het gaat dus om een staalkaart van wat het festival te bieden had, zonder overkoepelend thema. 8WEEKLY kreeg drie van de vier films te zien.

De zintuigen geprikkeld
My eyes (Inden for mine øjne)
Erlend E. Mo, 2006

Het programma begint met een veelbelovend maar vrij zwak uitgewerkt filmpje over de wereld van de blinden. Regisseur Erlend E. Mo probeert in beeld te brengen wat twee Deense meisjes, één van 16 en één van 8, ervaren zonder te kunnen zien. Andere zintuigen worden extra geprikkeld. Met het gehoor lukt dit vrij goed – film is immers een combinatie van beeld en geluid – dus we zien én horen pianomuziek, kabbelende beekjes en kerkklokken in de verte. Met het gevoel wordt het al een stuk lastiger. We zien de meisjes voorzichtig voorwerpen betasten en kunnen ons ongeveer voorstellen hoe zij dit zullen ervaren. Mooi is bijvoorbeeld de uitleg die de moeder van het achtjarige meisje geeft over de lijnen in een hand. Onwillekeurig grijp je direct naar je eigen handen en sluit je je ogen: kun je die lijnen écht voelen?

Toch stelt My Eyes teleur. Het gevoel wordt niet echt tastbaar gemaakt, en de geluiden gaan te snel over in muziek. Wat de film vooral de das omdoet is het overbodige commentaar van het meisje van 16. Op haar onbeholpen, puberale manier, met veel poëtisch bedoelde metaforen, probeert ze onder woorden te brengen wat ze hoort en voelt. De kijker had beter zijn eigen conclusies kunnen trekken, door te genieten van overbekende geluiden die normaal als achtergrondruis langs hem heen gaan, en daar zelf zijn gedachten bij te formuleren. Dan zou het echt een ‘poëtische meditatieoefening’ zijn geweest, zoals de jury van de Zilveren Welpen de film onterecht bejubelde. En bij het verlaten van de bioscoop zou hij worden geprikkeld om alle geluiden intens tot hem te laten doordringen. Maar dat zal helaas sowieso niet gebeuren: er wachten nog drie andere films…

Een politica in Afghanistan
Enemies of Happiness (Vores lykkes fjender)
Eva Mulvad, 2006

Malalai Joya is de beroemdste vrouw van Afghanistan, aldus de BBC. Tijdens de loya jirga, de grote bijeenkomst van de volksvertegenwoordiging in 2003, baarde de toen 24-jarige vrouw opzien door te protesteren tegen de aanwezigheid van krijgsheren met bloed aan hun handen. Ze kreeg geen applaus, maar werd weggestuurd. Vervolgens begon ze een lange weg om via de verkiezingen alsnog in het parlement te kunnen verschijnen. Haar belangrijkste standpunt bleef ongewijzigd: je hoeft niet op mij te stemmen, zo lang je maar niet kiest voor mensen met een besmet verleden of tegenstanders van vrouwenrechten.

In de laatste week van haar campagne werd ze gevolgd door de Deense filmmaakster Eva Mulvad, die haar op de hielen zat en haar slechts sporadisch interviewde. De chronologische volgorde die strikt wordt gehanteerd is hierbij een logische en ook verdedigbare keuze, maar gaat soms ten koste van een goede spanningsboog. De zaak waar het allemaal om draait – de politieke discussies, de doodsbedreigingen, de steunbetuigingen – is al in het begin van de film te zien. Later pas volgen Joya’s bemiddelende rollen in zaken als echtscheiding en uithuwelijking, waar ze zich blijkbaar in het dagelijks leven mee bezig houdt.

Deze moeizame gesprekken geven een mooie illustratie van het leven onder de sharia en de Afghaanse traditie, waarbij ook de kant van de mannen met hun eergevoel uitgebreid aan bod komt. Maar het was wellicht beter geweest dit meer in het begin van de film te tonen. Nu komen deze beelden vlak voor de daadwerkelijke verkiezingen, simpelweg omdat ze toevallig de dag ervoor plaatsvonden. Desondanks heeft Mulvad een mooie prestatie geleverd met deze hoop uitstralende film.

Op zoek naar oude minnaressen
Souvenirs (Souvenirim)
Shahar Cohen, 2006

De aardigste documentaire van het drietal hier besproken films is Souvenirs van de 36-jarige Israëlische filmmaker Shahar Cohen. Op zoek naar een onderwerp stuitte hij op zijn 82-jarige vader, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in een speciale Joodse Brigade in het Britse leger vocht. Nu ja, vocht; zelf reed hij de ambulance, en na een slag in het Italiaanse Ravenne in april 1945 was de oorlog al snel afgelopen. Wat Cohens interesse echter trok was een terloopse opmerking van zijn vader over de ‘souvenirs’ die hij en zijn kompanen in het jaar na de oorlog in Nederland achterlieten. Souvenirs in de vorm van baby’s bij jonge Hollandse meiden. Cohen ziet direct halfbroers en -zussen op zijn netvlies verschijnen en haalt zijn vader over naar hen op zoek te gaan. Zijn eigenbelang blijft echter van de film afstralen.

Wat volgt is een ware roadmovie in een piepkleine Autobianchi door Italië, Duitsland (met liftsters en al) en Nederland. De vorm is verre van perfect. Je zou verwachten dat Cohen zelf de camera ter hand neemt, maar hij heeft hiervoor een hele ploeg in dienst genomen, die in een andere – ongetwijfeld veel grotere – auto rijdt om het kibbelende duo te filmen. De beelden zijn echter zodanig schokkerig en van matige videokwaliteit dat hij net zo goed zelf had kunnen filmen. De muziek is nog slechter: bekende en zogenaamd toepasselijke melodieën in een meestal abominabele keyboardvariant. Amateurisme ten top.

Dat vaderlief een iel, nerveus en tegenstribbelend mannetje is werkt ook al niet mee. Toch weet de film uiteindelijk mee te slepen en stijgt hij uit boven een gemiddelde aflevering van Spoorloos. Jenny uit Eindhoven blijkt moeilijk traceerbaar, wat niet zal verrassen, maar van een vrouw uit Alkmaar kent hij nog de volledige naam… Overigens blijft het ook altijd leuk om door buitenlandse ogen naar ons eigen land te kijken. Geen patat met mayonaise dit keer, maar de hoeveelheid fietsen is werkelijk ontelbaar.