Filmexperimenten op dvd

In sommige gevallen komt dit doordat de regisseur zich teveel richt op de technische vernieuwing en daarbij vergeet dat een film meer is dan alleen techniek. In andere gevallen is de regisseur te veel bezig om zijn film op te leuken en interessant te maken, wat vaak ten koste gaat van de filmische zuiverheid. Onlangs zijn er drie films verschenen die zich alle presenteren als een experimentele film: No rest for the brave, AKA en Reconstruction. Geen van hen is echt totaal mislukt, maar alleen Reconstruction weet met verve stand te houden.

No Rest for the Brave (Pas de repos pour les braves)

Alain Guiraudie, 2003, Frankrijk • De Filmfreak

In veel experimentele films wordt er gegoocheld met de narratieve logica. Er wordt een verhaal verteld zonder dat duidelijk is waar dit verhaal begint, waar het eindigt en wat er feitelijk in gebeurt. No rest for the brave van de Franse regisseur Alain Guiraudie is zo’n film. Hij bestaat uit verschillende plots die allemaal draaien om een aantal terugkerende basiselementen. In de film staat een drietal karakters centraal: Basil, Igor (die later de naam Hector aanneemt) en een naamloze journalist die later Johnny Got wordt genoemd. In de kern draait de film om Basils obsessieve idee dat hij zal sterven zodra hij in slaap valt. Zijn gebrek aan slaap brengt hem tot bizarre daden, zoals het uitmoorden van een compleet dorp. De suggestie wordt gewekt dat de verschillende verhaallijnen in de film beschouwd moeten worden als hallucinaties van Basil, maar deze suggestie wordt nergens bevestigd. De film speelt zich in zijn geheel af in een surreële werkelijkheid waarin alle personages voortdurend in paradoxen spreken. Het doel van alle absurde en hilarische bedoelde scènes wordt echter nergens duidelijk. De film heeft wel degelijk iets, maar weet uiteindelijk toch niet helemaal te overtuigen doordat hij te gekunsteld en te oppervlakkig is.

AKA

Duncan Roy, 2002, Engeland • Homescreen

Dean Page is een gladjanus van hetzelfde slag als ’the talented Mr. Ripley’ uit de gelijknamige film. Nadat hij het huis is uitgegooid, geconfronteerd is met zijn eigen sociale minderwaardigheid en in feite nergens meer naartoe kan, begint hij de kluit te belazeren door te frauderen met creditcards. Hij vertrekt naar Parijs, neemt een andere identiteit aan en leeft er lekker op los. Maar in Parijs ontdekt hij ook dat hij zijn eigen demonen nog lang niet bezworen heeft, en zichzelf op den duur toch onder ogen zal moeten komen. De Engelse regisseur Duncan Roy vertelt met AKA in feite het verhaal van zijn eigen leven: net als zijn hoofdpersoon heeft hij in de gevangenis moeten boeten voor zijn bedrog. AKA presenteert zich als een experimentele film die een gewaagde stunt uithaalt met de nieuwe technieken die tegenwoordig voorhanden zijn. Door het gebruik van een splitscreen krijg je in de film een beeldentriptiek te zien: drie naast elkaar geplaatste filmbeelden die elk een eigen perspectief op de gebeurtenissen bieden. Het gebruik van een splitscreen kan heel verassend werken, mits het gedoseerd en op het juiste moment gebruikt wordt. In AKA wordt het echter de hele film door gebruikt, waardoor het eerder een vermoeiend dan een verrijkend effect heeft. Doordat het beeld voortdurend in drieën geknipt is, ga je er als kijker aan wennen en valt het nauwelijks meer op. Dit wordt nog eens versterkt doordat de geluidsband slechts een van de beelden volgt en chaos – gelukkig – vermeden wordt. Op de dvd kun je de film ook zonder splitscreen zien en om heel eerlijk te zijn levert dat toch een net iets interessantere film op.

Reconstruction

Christoffer Boe, 2003, Denemarken • Total Film

Aan het begin en het eind van Reconstruction, het speelfilmdebuut van de Deense regisseur Christoffer Boe, merkt de verteller op: “Het is allemaal film, het is allemaal een constructie. En toch doet het pijn.” De schijnbare verwantschap tussen deze opmerking en enkele frasen uit Lynch’s Mulholland Drive, heeft sommige critici ertoe verleid om Christoffer Boe neer te zetten als een nieuwe David Lynch. Hoewel beide regisseurs spelen met artificiële vormen, lijken hun films verder nauwelijks op elkaar. Reconstruction doet veel eerder denken aan The Perfect Human van de Deense meester Jørgen Leth (in Nederland vooral bekend van The Five Obstructions). Beide films zijn artificiële filmexperimenten die, hoewel ze vrij abstract zijn, toch wel degelijk menselijke gevoelens oproepen. Reconstruction is bovenal een prachtig gefilmd kunststukje dat doordrenkt is met een zachte melancholie. Centraal staat de verwoestende kracht van de liefde. We ontmoeten Alex (Nikolaj Lie Kaas), een jonge fotograaf, terwijl hij samen met zijn vriendin Simone (Maria Bonnevie) naar huis wandelt. Wanneer zijn blik die van Aimee (opnieuw gespeeld door Bonnevie) ontmoet, raakt hij door haar geïntrigeerd. Ze beleven een kortstondige nacht samen. Als Alex naar zijn appartement terug wil keren, blijkt dit echter te zijn verdwenen en geen van zijn kennissen lijkt hem nog te kennen. Hij is letterlijk verloren in een stad die niet langer de zijne is. Hij besluit samen met Aimee te vertrekken, maar komt te laat op hun afspraakje. Waarna de geschiedenis zich lijkt te herhalen, en Alex tezamen met de kijker verdwaalt in de tijd.

Qua experimentele films kun je het heel wat beroerder treffen dan met deze drie, maar toch kan alleen Reconstruction echt warm worden aanbevolen. Wie zat is van de geijkte filmverhalen en wel eens wat anders wil proberen, zal echter zondermeer plezier kunnen beleven aan No rest for the brave. AKA zal, mits de splitscreen wordt uitgeschakeld, de meeste kijkers wel aanspreken, maar is dan helaas nog nauwelijks experimenteel en verassend te noemen.