Inland Empire

Om Inland Empire, zijn jongste, bijna drie uur durende epos, te filmen maakte hij de opmerkelijke keuze voor een eenvoudige digicam (een Sony PD150). Een technische verrassing, maar vertrouwd is dat er weer geen touw aan vast te knopen is, hooguit een dunne zijde draad. Laura Dern, die eerder schitterde in zijn films Blue Velvet en Wild at Heart, is fenomenaal in haar vele gedaantes: zij is om beurten een actrice die een actrice die een andere actrice die de hoer Susan Blue speelt die op Hollywoods Sunset Strip hoogst onaangenaam ten val komt. Dern acteert als een prachtige, levende matroesjkapop.

Labyrint

De film begint met een huilende vrouw in een Poolse hotelkamer. Zij kijkt naar een aflevering van Lynch’s absurdistische internetfilm Rabbits, waarin drie acteurs met konijnenhoofden kleine huiselijke drama’s naspelen. Terug in Hollywood heeft de actrice Nikki Grace (Laura Dern) zojuist een rol gekregen in On High in Blue Tomorrows onder regie van de zeer Britse Kingsley Stewart (Jeremy Irons). Haar tegenspeler is de versierder Devon Berk (Justin Theroux). Nikki’s vreemde buurvrouw (Grace Zabriskie) waarschuwt haar echter voor deze rol want het gaat om een remake van een nooit afgemaakte Poolse film over een zigeunervloek. Nooit afgemaakt omdat de hoofdrolspelers allemaal vermoord werden. Als de film in productie is gaat het Nikki steeds moeilijker af om onderscheid te maken tussen haarzelf, haar personage Susan en haar andere personages, waaronder Susan Blue. Zij verliest zichzelf in een labyrint van absurde, duistere voorstellingen.

Lynch’s speeltuin is het schemergebied naast ons krampachtig geordend bewustzijn. Een schimmige wereld vol waanzin en lugubere personages (al dan niet met konijnenhoofden), die zich regelmatig opdringen en doen verontrusten. Maar Lynch, zoals alle compromisloze kunstenaars, omarmt deze waanzin. Sommigen vinden hem een oplichter en verdenken hem van het te veel toepassen van de eenvoudige scenaristentruc waarin alle scènes door elkaar gegooid worden en daarna willekeurig opgeschreven om een maximaal verwarrend effect te creëren. Ja, meneer Lynch, zo krijgen we de matroesjkapoppen erg makkelijk aan het dansen. Mulholland Drive is een goed voorbeeld hiervan. Maar het is nu bekend dat Lynch Inland Empire helemaal zonder script begon te filmen, hij schreef zelf scènes uit vlak voor het draaien. Men moet ook niet te veel achter de titel zoeken. Inland Empire is een in de volksmond collectieve naam voor een aantal kleine steden dichtbij Los Angeles, de man van Laura Dern komt daar vandaan. Toen zij dit aan Lynch vertelde vond hij de naam zo mooi dat hij ter plekke besloot die als titel te gebruiken.

Beklemmend

Bevlogen acteurs naast Laura Dern zoals Jeremy Irons en Justin Theroux overtuigen, en Harry Dean Stanton speelt zoals gewoonlijk Harry Dean Stanton, de blik steevast op treurig oneindig. Zijn personage Freddie Howard leent geld van iedereen en zegt iedere keer weer dat hij blij is nu op eigen benen te kunnen staan. De Pinteriaanse dialogen boeien, er is veel suggestie en weinig geweld. Niemand wordt spectaculair onthoofd zoals Bobby Peru in Wild at Heart. Het suggestieve is beklemmend genoeg. In Lynch’s slecht belichte, armzalige ruimtes voelt men zich steeds ongemakkelijker. Zijn goedkope interieurs vormen zeker geen bedreiging voor Jan des Bouvrie, maar ademen eerder de grimmige geest van de Amerikaanse schilder Edward Hopper.

In een kolderiek intermezzo is er plots onverklaarbaar bruisend leven in zo’n stille ruimte. Het wordt dan gevuld met synchroon dansende Sunset Strip-hoeren, begeleid door de wervelende Goffin/King-danshit The Locomotion. Heeft dit iets te betekenen of is Lynch voor even weer de abstracte kunstschilder van voor zijn filmcarrière, die ineens een achteloos trefzekere penseelstreep neerzet als mooie maar betekenisloze toevoeging? Schoonheid die verder niets te betekenen heeft mag er ook wezen, of niet soms?

Oceanen

Tijdens de aftiteling, na bijna drie monumentale uren, lijkt het even alsof Lynch zijn publiek danig om de tuin heeft geleid wanneer de complete cast de revue passeert. Vrolijk dansend, lachend, plagerig de zaal in kijkend. Ach, willen ze misschien zeggen, maakt u zich vooral niet ongerust, ’t was maar een dans naar de muziek van David’s waanzin. Het goede nieuws hieromtrent komt van David Lynch zelf. Onlangs in een interview vertelde hij over zijn hartgrondige hekel aan verklaringen afleggen als het om zijn beweegredenen gaat. Hij is een intuïtieve visuele artiest en, beste filmliefhebbers, hoe u Inland Empire interpreteert of ervaart is hem om het even. U heeft allemaal helemaal gelijk. Inland Empire is een meesterlijk hallucinaire carnaval. Of zoals Stantons personage Freddie Howard het verwoordt: “Er zijn oceanen van mogelijkheden“. Dat dan weer wel, en met David Lynch kunt u in elke daarvan verdrinken.