Groots falen

Kameda (Masayuki Mori) is met de trein op weg naar het huis van zijn oom Ono (Takashi Shimura). Tijdens de Tweede Wereldoorlog is hij veroordeeld tot het vuurpeloton wegens oorlogsmisdaden, maar op het laatste moment wist hij aan de dood te ontsnappen doordat de echte dader opgepakt bleek. Kameda is vrij, maar ook zo getraumatiseerd dat hij zeer teruggetrokken en timide is, aan epilepsie lijdt en contact met anderen vermijdt. Hij is niet in staat te liegen en daardoor krijgt hij het stempel ‘idioot’, maar ook van een soort orakel. Kameda mag dan wel beschouwd worden als een idioot, maar al snel komt men er achter dat hij slimmer is dan menig ander als het gaat om het begrijpen van menselijke gevoelens.

Christusfiguur

Wegens de verplaatsing van het verhaal naar het winterse Hokkaido (het meest noordelijke eiland van Japan), heeft Kurosawa de Russische satire die kenmerkend is voor Dostojevski laten varen. Ook de orthodox-christelijke context is hier niet aanwezig. Wel heeft het personage Kameda sterke overeenkomsten met de Christusfiguur uit het origineel, en het karakter loopt vooruit op een thema dat Kurosawa veel toe zou passen in zijn latere films. Onschuldige personages die door hun eerlijkheid en openheid controverse oproepen, maar die door hun gedrag ogen weten te openen en aanzetten tot een beter begrip tussen mensen.

Kurosawa had grote bewondering voor Dostojevski en heeft erg veel tijd gestoken in het zo nauwgezet mogelijk verfilmen van een roman die toch vooral handelt over interne en psychologische ontwikkelingen. Hij verplaatste de handeling weliswaar naar Hokkaido, maar de personages blijven toch vooral Russisch. Het kijken naar Russische gewoontes en personages die gespeeld worden door Japanse acteurs schept verwarring, en draagt niet echt bij tot identificatie. Ook het acteren is wel eens beter geweest in een Kurosawafilm. Masayuki Mori is vooral steeds hetzelfde met zijn naïeve blik, en Toshiro Mifune heeft duidelijk moeite met zijn rol als verliefd heethoofd. Setsuko Hara’s prestatie neigt soms zelfs naar camp als ze met haar lange wimpers en donkere cape lang in de camera kijkt. Al blijft het moeilijk oordelen vanwege het vele gesneuvelde materiaal waarin wellicht een ander beeld naar voren was gekomen.

Harde les

Uiteindelijk kan de film toch vooral als een harde les voor Kurosawa gezien worden; hij zou nooit meer zo getrouw blijven aan een (literaire) bron, en in zijn bewerkingen (van ondermeer Gorki’s The Lower Depths en Shakespeare’s Macbeth en King Lear) steeds zorgen dat het cinematografische aspect ervan voorop stond. The Idiot zal vooral herinnerd worden wegens de strakke composities en kadrering van de personages, en de bijtende kou die uit de beelden van het majestueuze Hokkaido spreekt.