Een stofzuigende femme fatale

Als Koistinen eindelijk in een café benaderd wordt door een mooie vrouw, Mirja, en hij op slag verliefd wordt, blijkt het om een femme fatale te gaan. Ze is ingehuurd door een groepje misdadigers om hem de codes en sleutels te ontfutselen voor een juwelenroof. Het brein achter dit complot ziet in hem het ultieme slachtoffer, want iemand die maar één persoon heeft die om hem geeft zal diegene niet snel verraden. En zo wordt hij ontslagen en belandt hij in de gevangenis. Alleen aan het einde van de film gloort een sprankje hoop.

Lights in the Dusk wordt door de Finse cineast Aki Kaurismäki gepresenteerd als het derde deel van een drieluik, na Drifting Clouds over werkloosheid en het voor een Oscar genomineerde The Man Without a Past over dakloosheid en geheugenverlies. Nee, een lachebek is die Kaurismäki niet bepaald. En een goede reclamemaker voor zijn land ook niet, want zelden zag een moderne Westerse stad er zo kil en troosteloos uit als Helsinki. Zelfs de mooie vrouwen zijn er lelijk.

Bloedneus

Kaurismäki houdt in zijn films het script zo simpel mogelijk. Wat in Hollywood de basis zou zijn voor een ingewikkelde thriller of een duistere film noir, wordt bij hem totaal uitgebeend. Veel situaties komen zeer bekend voor, maar worden zodanig eenvoudig opgezet dat alleen de essentie overblijft. Een zware jongen zegt “Kom, zullen we dit buiten even bespreken?”, en even later zien we Koistinen met een bloedneus. Een jongetje en een hond kijken zwijgend toe. Die essentie, in dit geval eenzaamheid, wordt echter wel tot in het absurde overdreven. Lights in the Dusk zit boordevol veelbetekenende blikken en met vele stiltes gevulde gesprekken, waarin alleen de hoogstnoodzakelijke informatie wordt uitgewisseld. De opbloeiende relatie tussen Koistinen en Mirja – opbloeiend is eigenlijk al een te groot woord – stelt weinig voor.

De situaties en de manier van filmen doen enigszins denken aan Alex van Warmerdam, ware het niet dat ook de humor beperkt blijft. Die zit subtiel in scènes verborgen, zoals wanneer de misdadigers om veel geld pokeren en we op de achtergrond hun compagnon Mirja de kamer zien stofzuigen. Een vrouw blijft een vrouw tenslotte, zelfs als ze de rol heeft van femme fatale.

Kaurismäki maakt geen films voor een groot publiek, zelfs niet voor een groot filmhuispubliek. De liefhebbers echter zullen weer genieten van de paradox tussen hyperbool en understatement, de zwarte humor en de vooroorlogse smartlappen. Alleen het opzettelijk houterige acteerwerk uit zijn eerdere films blijft ditmaal achterwege. Hoe geconstrueerd ook, Lights in the Dusk komt relatief realistisch over.