Een geperverteerd Wonderland
De absurde droomwereld van Lewis Carrolls Alice’s Adventures in Wonderland (1865) en het surrealistische theater van Abattoir Fermé lijken elkaar voorbestemd. Het komt dan ook niet als een verrassing dat de 150ste verjaardag van de klassieker door het Mechelse gezelschap wordt gevierd met een ontregelende voorstelling over Alice.
“I’m afraid I can’t explain myself, sir. Because I am not myself, you see?” De onzekerheid die Alice in Carrolls beroemde verhaal voelt als gevolg van haar vele metamorfoses vormt het uitgangspunt van Abattoir Fermé’s Alice. In de bewerking van regisseur Stef Lernous is Alice een recalcitrante puber die op haar rode sofa bezoek krijgt van de meest uiteenlopende figuren: van veel te oude vriendjes tot oversekste moeders, psychiaters en hersenspinsels. De vele vergrotingen en verkleiningen die Alice in Carrolls roman ondergaat worden in de voorstelling vertaald naar de typische problematiek van de volwassenwording: je omgeving ziet je nog als een kind terwijl je serieus genomen wilt worden als volwassen vrouw. Toch is Alice meer dan een klassieke coming of age. Balancerend op het randje van slapeloosheid en dromen maakt Alice een ‘trip down the rabbit hole’ die tegelijkertijd een verkenning van de diepste krochten van het menselijke onderbewustzijn is, zoals we intussen van de voorstellingen van Abattoir Fermé gewend zijn. Lernous hanteert daarbij een droomlogica waar Freud zijn handen vol aan zou hebben gehad. Terwijl Alice, die zichzelf herhaaldelijk omschrijft als een actrice, voortdurend andere rollen aanneemt, beginnen haar bezoekers door een inventief spel met taal, gestes en rekwisieten steeds meer op haar te lijken. Alice’ zoektocht naar een eigen identiteit krijgt zo bijzonder unheimliche trekjes.
Een bevreemdende coming of age
De surreële wereld van Alice in Wonderland sluit perfect aan bij de voorliefde van Abattoir Fermé voor onderhuidse fantasieën en absurde taferelen. Toch vormt Alice een uitzondering binnen het oeuvre van het Mechelse gezelschap. Terwijl de groep bekendstaat om hun sterk visuele en vaak woordeloze theater, primeren in deze voorstelling niet de beelden, maar de dialogen. Die zijn net als in Carrolls roman bijzonder spitsvondig. Wie echter een chronologisch consequente één-op-één-bewerking van Alice in Wonderland verwacht, zal waarschijnlijk teleurgesteld huiswaarts keren. De referenties aan de succesroman zijn even versplinterd als Alice’ identiteit en worden bovendien aangevuld door verwijzingen naar andere werken van de Britse schrijver zoals Through the Looking Glass (1871) en zijn nonsensgedicht The Hunting of the Snark (1876), dat tevens de inspiratie vormde voor de eerste voorstelling van Abattoir Fermé uit 1999. Flarden van beroemde dialogen en trekjes van bekende figuren als de March Hare, de Cheshire Cat en de Mock Turtle passeren de revue en krijgen een nieuwe betekenis in deze bevreemdende coming of age.
Een speciale rol is weggelegd voor de oude vriend van Alice, die op haar aandringen het verhaal vertelt van een meisje dat een wit konijn achternagaat en in een konijnenpijp valt. Zijn personage lijkt de incarnatie van de schrijver zelf, wiens Alice in Wonderland volgens de overlevering ook ontstond uit het vertellen van een verhaal aan een meisje genaamd Alice. Het blijft in de voorstelling niet bij deze ene biografische verwijzing. Referenties aan de vermeende pedofilie van Carroll zijn niet van de lucht: zo heeft Alice een opmerkelijke voorliefde voor oudere mannen en probeert men haar te verleiden met snoepjes en kinderboeken. Abattoir Fermé’s Alice is dan ook een stuk minder onschuldig dan het origineel. Hier wordt een geperverteerd Wonderland afgeschilderd waarin de ultieme onschuld van Alice een felbegeerde buit is.
Alice revisited
Door het droomlandschap uit het origineel te vertalen naar een volwassenenwereld waarin Alice haar weg moet zien te vinden, weet Abattoir Fermé aan het overbekende verhaal een interessante nieuwe wending te geven, die bovendien ook interessant is voor mensen die niet bijzonder bekend zijn met het boek. Het iconische beeld van Alice die opgesloten zit in een huis dat haar veel te klein is geworden, krijgt zo de metaforische betekenis van een ontgroeide kindertijd. Bewerkingen die een waardevol inzicht weten toe te voegen aan het origineel zijn zeldzaam. Met deze versie van Alice vormt Abattoir Fermé gelukkig een uitzondering op die regel.
