Boekenweekgeschenk mist ietsje de echte Gerritsen

We maken kennis met een vrouw, Olivia, wier ‘normale kalmte’ op de proef gesteld gaat worden. Haar broer draagt niet voor niets de titel, want hij zorgt ervoor dat de poppetjes aan het dansen slaan. Dat doen ook Olivia’s echtgenoot, twee puberende zonen, broer Marcus en betrokkenen bij een oud familiebedrijf in serviezen. Zowel de broer als het gezin en bedrijf zijn in de versukkeling geraakt. Als financieel directeur moet Olivia het bedrijf redden en het contact met de zieke broer moet hersteld worden. Oog voor wat er in haar gezin speelt heeft ze in alle drukte echter nauwelijks.

Uit het lood

Het verhaal komt goed op stoom met de plotse amputatie van broers been en de verstoring van een aandeelhoudersvergadering die het akelige bericht tot gevolg heeft. Dit is het voorspel van wat Olivia geleidelijk uit het lood slaat. Iets wat aan Gerritsen wel over kan worden gelaten, al gaat ze niet in extremo. Broer trekt revaliderend bij zus in, en dat legt enig oud en veronachtzaamd zeer bloot. Haar vrees is dat Marcus de verhoudingen komt verslechteren, maar wat blijkt? Hij speelt klaar waar Olivia zelf niet toe in staat is. Dat leidt maar liefst tot een bijna surrealistische happy ending die stilistisch goed uitpakt. Gerritsen legt toch nog even uit: ‘Toen drong het pas tot haar door. Iedereen kon met haar broer overweg, alleen zij niet. Ze huilde. Haar broer niet. (…) Verkrampt keek ze naar het geluk waar ze geen deel van uitmaakte.’ Symbolisch nog ‘wankel op de ongeschikte schoenen met hakken’ loopt ze erop af.

Tussen het begin en eind komt de verhaalontwikkeling helaas niet helemaal voldoende uit de grondverf. In zekere zin is er sprake van een wat droge, verslagachtige case history. Op de langere baan van de roman geeft Gerritsen blijk van een buitengemiddelde kijk op het menselijk bedrijf en van het talent om die op een even aparte manier onder woorden te brengen. Het schetsmatige Broer overstijgt te weinig het schema dat er de grondslag voor vormde. De opeenvolging van korte fragmenten geeft een snelle montage, maar gunt de schrijfster onvoldoende ruimte om met name het hoofdpersonage te doorleven. We lezen Olivia iets te weinig van binnenuit, het gebied toch waar Gerritsen vrij toegang toe had. Een roman zou Olivia’s zielement meer substantie hebben gegeven.

Naturel

Wat de spanning niet erg verhoogt is het naturel van de dialoog. Hoe het ging met de rolstoel in huis? Antwoord: ‘Het is fijn dat we geen drempels hebben.’ Overbodige vraag, maar wel naturel: ‘Hebben jullie geen drempels?’ ‘We hebben zo’n gietvloer, door het hele huis.’ Waarna: ‘O ja?’ Olivia ‘wilde heus wel een vlot en emotioneel antwoord geven, maar ze wist niet waar ze moest beginnen en zei toen maar: “Hij huilt veel.”’ En dan weer: ‘Ja?’ In dit geval, mogelijk ook in al die soortgelijke gevallen, wil de dialoog blijk geven van een zekere stroefheid, gezien ook de zin die volgt: ‘Zijn vragende “ja?” resoneerde in haar  hoofd en ze dacht: ja, dat zeg ik toch, ja.’ Maar hoeveel naturel kan een literair bedoelde tekst verdragen? Zou  iets meer verdichting niet wat meer scherpte en spanning opleveren?

De vraag is nu hoe het kooplustige Boekenweekpubliek op de novelle reageert. Broer zal waarschijnlijk als toegankelijker worden ervaren dan Gerritsens romans, en zal als een bijna gegeven paard niet al te kritisch in de bek worden gekeken.