Van Porsche Boxter tot Death Row

Vanuit de laatste halte voor ter dood veroordeelde gevangenen, ironisch genoeg ‘Paradise’ genaamd, vertelt hoofdpersoon Didier zijn verhaal. Hoe hij een succesvol zakenman werd, hoe hij als onderwijzer kwam te werken, hoe hij verleid werd door zijn studente Marian en hoe hij uiteindelijk de controle volledig verloor, toen hij uit de relatie met zijn studente wilde stappen vóór zijn vrouw Sarah het overspel zou ontdekken.

Details

Het verhaal van Didier steunt op de verrassende plot dat Christmas al vanaf de eerste hoofdstukken nauwkeurig opzet. Hij geeft kleine aanwijzingen die de lezer misleiden, maar ook duidelijke signalen. Het terras van De Ossenkop bijvoorbeeld staat voor noodlottige beslissingen (de naam zou dat al kunnen impliceren). En ook de opmerkingen van de dorpsgek bij Marian in de buurt hebben een voorspellende waarde. Maar veel van de aanwijzingen blijken achteraf iets anders te betekenen dan je als lezer in eerste instantie vermoedt.

Christmas schrijft vlot, maar zijn zinnen zijn af en toe wat overdone. Hij gebruikt bijvoorbeeld veel bijvoeglijk naamwoorden. En vaak de meest voor de hand liggende. Zo ‘gieren’ de immer ‘brede banden’ door de ‘scherpe bocht’. Ligt de bijbel ‘prominent’ op tafel en daarna in een ‘diepe’ lade. En opent hij de kap van zijn auto om twee regels later over de ‘geopende kap’ te spreken. Het is te veel, niet nodig. Minder is ook mooi, dubbelop meestal niet. Ook de details kloppen niet altijd. Zo is er een medegevangene die Kanker heet omdat hij zoveel kankert. Maar het gaat hier nog altijd om een Amerikaanse gevangenis. En in het Engels wordt de ziekte niet op die manier gebruikt. Vrije vertaling, zou je kunnen zeggen. Maar andere gevangenen hebben wel hun Engelse naam behouden. Ook heeft hij het over de Hogeschool, een begrip dat niet bestaat in Amerika. Daar zou worden gesproken over de universiteit of misschien college. Ten slotte heeft hij het over spelfouten die in het Nederlands grappig zijn (verassen in plaats van verrassen), maar in het Engels niet meer kloppen.

Semi-wijsheden
Andere storende factoren in het boek zijn de semi-wijsheden. De eerste daarvan is ‘Weten en weten dat ge weet, niet weten en weten dat ge niet weet, dat is weten.’ Al kan dat ook gevangeniswijsheid zijn die niet al te serieus genomen hoeft te worden. Maar dan de vader van Didier. De man bestaat bij de gratie van oneliners. Dat is goed omdat het personage op die manier sterk wordt neergezet, maar jammer omdat sommige van zijn uitspraken als wijsheden worden beschouwd. Meest prominente is ‘Wie tevreden is, verliest zijn wensen. Tevredenheid is het begin van ontevredenheid.’ Klinkt heel mooi maar klopt niet. Tevreden zijn wil juist zeggen ‘geen wensen meer hebben’ (Van Dale). Of hij is de wensen al verloren, of de wensen zijn uitgekomen. En dat laatste is natuurlijk de bedoeling van het woord.

Toch ziet Didier tevredenheid als het kwaad. Maar in werkelijkheid verwart hij tevredenheid met ontevredenheid waardoor de uitspraak eigenlijk niet op hem van toepassing is. Want Didier is helemaal niet tevreden. Hij is ongelukkig getrouwd maar ziet dat niet, hij heeft geen vrienden maar heeft dat niet in de gaten, hij heeft een licht jeugdtrauma omdat hij zich niet gewaardeerd voelde en heeft het verlies van zijn moeder slecht geaccepteerd. Maar het fundament van zijn ontevredenheid is de klassieke, ernstige midlifecrisis waar hij in verkeert. Inclusief de daarbij onmisbare Porsche Boxter.

In het boek van Christmas draait alles om de plot die goed doordacht en slim opgezet is. Maar het verhaal steunt te veel op die plot, terwijl de details wat zijn verwaarloosd. Gevolg is dat de gevangenis net zo goed in Nederland had kunnen staan als in Amerika, behalve dan dat in Nederland de doodstraf niet wordt uitgevoerd. Ook de filosofieën lijken wat kort door de bocht en dat alles maakt het boek vooral een lekker-weglees-exemplaar, waar je niet te veel over en bij moet nadenken. Iets dat door de korte hoofdstukken en de eenvoudige zinnen wordt versterkt en het geschikt maakt voor een groot publiek. Heerlijk voor de zondag op de bank, maar geen hoogvlieger. Christmas kan zeker schrijven, maar met meer aandacht voor detail zou hij een beter boek hebben gemaakt.