Wraak in de smaken zoet en bitter

Tania Heimans debuteerde in 2008 met het veelbelovende Hemelsleutels, dat algemeen positief werd ontvangen. In De huurmoeder komen enkele motieven uit haar debuut terug, zoals een dementerende bejaarde, en het vertelperspectief vanuit een naïef kind. Met De huurmoeder zet Heimans in ieder geval een complexer en gelaagder verhaal neer.

Moederfiguur 
Het verhaal draait om de Oost-Europese Lisa die zich doordeweeks verhuurt aan gebroken gezinnen waar dringend behoefte is aan een moederfiguur. Als ze met haar zoon Marlon tijdelijk intrekt in het huishouden van Fred, een filmfanaat van middelbare leeftijd, stelt Lisa snel orde op zaken. Ze ontfermt zich over het jonge pubermeisje Lot en de iets oudere en cynische Victor. Tegelijkertijd stelt ze zich bijzonder beschermend op als het om Marlon gaat. Langzaam maar zeker geeft Heimans stukjes informatie vrij die inzicht geven in de agenda van Lisa en de duistere kanten van Fred.

In de weekenden verblijven Lisa en Marlon op een verlaten kerkhof. De dementerende beheerder Peters, voor wie de Tweede Wereldoorlog nog altijd gaande is, verschaft Lisa en Marlon onderdak in de waan dat zij op de vlucht zijn voor de moffen. Op het kerkhof verzorgt Marlon een aantal bijenvolken, een taak die hij van zijn vader heeft overgenomen, en krijgt hij van Peters les uit een oude encyclopedie. Hier zal blijken dat Lisa en Marlon een verleden met zich meedragen dat een zwaar stempel op hun motieven drukt.

Helemaal mis
Naarmate Lisa langer bij Fred is, wordt duidelijk dat er in zijn huishouden iets helemaal mis is. Als ze niet langer zeker is dat ze alle touwtjes nog in handen heeft, ziet ze zich gedwongen om radicaal in te grijpen. Heimans is daar uitstekend op dreef als het gaat om het schetsen van een beklemmende sfeer van misbruik en verborgen leed. Met Lisa presenteert ze een kordate hoofdpersoon die overtuigend op zoek is naar rechtvaardigheid en wraak.

Door de lagen van de plot gedoseerd af te pellen blijft De huurmoeder tot het laatst boeien. Toch voelt het als een gemiste kans; Heimans had een bloedstollende thriller afgeleverd als het boek minder literaire ambities had gehad. Tussen de plot door lopen verschillende lijnen die de karakters moeten verdiepen, maar daar slecht in slagen. De symboliek van de bijen, Lisa’s dramatische verleden, de karikaturale Peters, het doet geforceerd aan. Door alle complexiteit en het bijna voorspelbare ritme waarin de plot wordt onthuld, komt De huurmoeder gekunsteld over. Doordat er helemaal niets aan de verbeelding wordt overgelaten valt de spanning uiteindelijk abrupt weg. Wat minder hooi op de vork had wellicht beter uitgepakt.