Winteraffaire is warm noch koud

Alexander is een succesvol zakenman en zit midden in de overname van een bedrijf. Dan vat hij een warme vriendschap – of zijn het andere gevoelens? – op voor Estelle, de moeder van zijn onderhandelingspartner Melissa. Deze ‘vriendschap’ brengt ook zijn herinneringen aan de enige liefde in zijn leven boven, Katja. Zonder haar vluchtte hij in de jaren vijftig uit het Stalinistische Rusland. Zijn nichtje Lauren vindt dat het tijd wordt onderzoek te doen naar de mysterieuze dood van Katja. En dan komt ze achter dingen die haar oom Alexander misschien liever niet wist.

Verraad en spionage

Het boek bestaat uit hoofdstukken die zich afwisselend afspelen in Boston en Rusland. Doordat er ook sprongen in de tijd worden gemaakt tussen de beide hoofdstukken, zijn er eigenlijk twee boeken die samenkomen als Lauren en Melissa naar Rusland gaan. Het verschil in tijd is wel een interessant gegeven, omdat Alexander nogal een zwijgzame man is en er door de verhalen meer duidelijk wordt over hem. Zo blijkt dat Katja in eerste instantie met hem uitging om hem te bespioneren, omdat hij voor de regering werkte. Haar haat kwam voort uit de zinloze moord op haar ouders. Maar tijdens hun relatie wil ze stoppen met het werk, omdat ze daadwerkelijk verliefd is geworden.

Passieloos

De personages in Winteraffaire zijn goed uitgewerkt en allemaal maken ze een duidelijke ontwikkeling door. Estelle verandert van een zwijgzame en bescheiden echtgenoot in een schrijfster die er achter komt dat er meer is dan een passieloos huwelijk met een professor. De verandering van Melissa is misschien wat flauw. Terwijl ze een koel persoon blijft, wordt ze later door de schrijfster veel positiever neer gezet. Het vertelperspectief draagt bij aan de uitwerking. Er wordt verteld vanuit het hij/zij-perspectief, maar ondertussen is er ook een alwetende verteller die van alle personen de gedachten kan lezen.

Voor ieder wat wils

Het boek is vlot geschreven, maar met soms wat onhandige vergelijkingen, als ‘het gevoel dat zijn hoofd voelt alsof er schuimgebak in zit’. Ook zijn bepaalde zinnen nogal cliché en niet echt bijzonder om een bepaald gevoel uit te drukken. Het boek bevat misschien wat te veel van alles: een liefdesrelatie, een geheime liefdesrelatie, spanning door de spionagepraktijken en verraad, culinaire beschrijvingen en kunst. Doordat er van al deze elementen een beetje in zit, is het wel een totale roman geworden met voor ieder wat wils, maar tegelijk is het ook minder interessant geworden, omdat niets echt uitgewerkt is en het boek om te veel verschillende dingen draait. Het beeld dat van Stalinistisch Rusland wordt gegeven is wel goed. Het laat het lijden van de gewone mensen zien en de regeringsfunctionarissen die het ondertussen wel goed hebben. Ook wordt verschillende keren beschreven dat er voor de mensen in die periode in Rusland geen echte keuzes waren.

‘Ik hou van mijn werk,’ zegt hij, als ze het hem vraagt.
‘Hartstochtelijk?’
‘Nee. Hoe hartstochtelijk kun je zijn over iets dat je niet hebt gekozen te doen?’
‘Waarom doe je dan niets anders?’ vraagt ze.
‘Werkt dat zo in de Sovjet-Unie?’ zegt hij, met zachte stem.

Winteraffaire is niet alleen een allegaartje van allerlei verhaallijnen, maar ook een boek dat de Koude Oorlog weer in beeld brengt door Amerika voor te stellen als het land van onbegrensde mogelijkheden en de Sovjet-Unie als een land in de greep een verkeerde ideologie. Het verhaal is tragisch maar grijpt niet echt aan. En winterroman is het zeker, getuige de sneeuw, maar of ik er nu echt warm van word? Nee.