Rijke alcholist met dieetpraktijk zoekt gevoel. Vrouw geen bezwaar

Sebastiano Mondadori weet hoe hij een dramatisch uitgangspunt van zijn verhaal moet creëren, daar ben je tenslotte ook oprichter van een schrijverschool voor. Toch beklijft Morgen een jaar geleden maar matig, alsof de ingrediënten voor een klasseschotel om zeep worden geholpen door een enthousiaste hobbykok.

De alcoholistische en bovenmatig seksueel ingestelde Vittorio is een beklagenswaardig man. Hij is diëtist, maar gezien zijn eigen consumptiepatroon kan hij zelf op dat vlak ook nog wel wat advies gebruiken. Vittorio drinkt niet, hij zuipt. Maar hij zuipt zoals rijke mensen dat in films zo goed kunnen: met stijl en zonder veel verlies van decorum. Zijn vrouw Teresa, de springerige erfgename van een ontstellend rijke familie, is zijn alcoholmisbruik zat en overweegt bij hem weg te gaan. De stemming in hun relatie is beneden het vriespunt gedaald als ze na een etentje met vrienden een ongeluk krijgen. Vittorio en de vrienden zijn ongedeerd, Teresa is op slag dood. En Vittorio is, als echtgenoot, in één klap heel erg rijk.

Altijd maar nu
De tegenwoordige tijd in Morgen een jaar geleden bevindt zich een jaar ná het fatale ongeluk. Vittorio is inmiddels getrouwd met het kindvrouwtje Carola, dat hij enkele dagen na de dood van Teresa heeft ontmoet in zijn praktijk. In plaats van enkele geschikte dieettips schenkt hij haar meteen een kind. Nu keert hij terug naar zijn familie, om de bruiloft van een non-descript nichtje bij te wonen. Gedurende die dagen keren de herinneringen aan Teresa, hun ontmoeting, hun relatie en hun ongeluk regelmatig terug, als demonen die op de vleugels van de drank in zijn hoofd rondvliegen.

Mondadori houdt er een opvallende definitie van tijden op na. Of iets nu plaatsvindt in het heden, het verleden of zelfs in de toekomst, fantasie of werkelijkheid; alle zinnen staan in de onvoltooid tegenwoordige tijd. Het is een bekende truc, van onder meer Faulkner, als om duidelijk te maken dat uiteindelijk alles heden is. Het verleden ontrolt zich in Vittorio’s hoofd als een onvoltooid nu, hij leeft in de herinnering. Het maakt het er voor de lezer niet altijd makkelijk op om het pad van zijn meanderende gedachten te blijven volgen. Sterker nog, soms is het volstrekt onmogelijk, omdat Mondadori opeens de verleden tijd hanteert waar je het niet verwacht. Even is er het vermoeden van een diepere betekenis achter deze stijlbreuk, maar in veel gevallen is het niet meer dan een inconsistentie. Streep erdoor, zou je dan tegen een oprichter van een schrijverschool zeggen.

Permanente ongevoeligheid
De bruiloft van Vittorio’s nichtje vindt plaats op de dag van de WK-finale tussen Italië en Frankrijk. Terwijl Vittorio vooral bezig is zijn drankgebruik enigszins binnen de perken te houden en de kansen van de Squadra Azzura voor te beschouwen, wordt hij eventjes grootaandeelhouder van het familiebedrijf gemaakt, omdat z’n vader steeds verder aan het aftakelen is. Het interesseert Vittorio maar weinig, zoals veel dingen hem eigenlijk nauwelijks lijken te raken, alsof de alcohol hem naar een staat van permanente ongevoeligheid heeft gevoerd. Het enige waar hij nog werkelijk warm voor loopt, zijn verse vrouwenlichamen – aan Carola heeft hij geen genoeg meer. Zijn fantasieën over orale seks met die, specifieke standjes met die en dierlijke passie met een vriendinnetje van zijn dochter nemen al zijn hersencapaciteit in beslag.

Geen toffe peer, onze Vittorio. Wat is nu precies de bedoeling van Mondadori met dit antipathieke personage? Moeten wij ons in hem verplaatsen? Moet de lezer mededogen voelen? Begrip? Dat had misschien gekund, maar dan had de schrijver dat wel moeten toestaan, want terwijl Vittorio druk bezig is zijn al niet zo geordende leventje verder in de war te schoppen, probeert de lezer alle tijden uit elkaar te houden. Hé, daar duikt Teresa opeens weer op. En hé, daar is ze weer verdwenen. En daar ontmoeten we Carola, die een paar regels geleden al zwanger was geworden. Zelfs als Mondadori de gedachtestroom van zijn protagonist heeft willen nabootsen, is hij daarin niet geheel geslaagd. Niemand leeft zó in het heden.

Blijf daar op letten
Blijft staan dat Morgen een jaar geleden wel een roman vol vaart en onbekommerde vrolijkheid is. Geld speelt geen rol, monogamie ook niet. De problematiek bevindt zich in Vittorio zelf, en niet – zoals in de sociaal-realistische nouvelle vague van hedendaagse, Italiaanse auteurs – in de omgeving. Mondadori beschrijft het Italië dat je wil leren kennen, vol lekker eten, drank, familiefeestjes en voetbal. Daardoor vervalt zijn psychologisch drama soms in vet aangezet melodrama. ‘Let daar voortaan op’, zou de schrijfdocent daar vermoedelijk aan toevoegen.