Multicultureel Ierland

Cijfermatig bezien is de Ierse situatie redelijk te vergelijken met die van Nederland: ongeveer 1 op de 10 inwoners in Ierland is tegenwoordig van niet-Ierse afkomst. Zo rond het midden van de jaren negentig van de vorige eeuw werd de invloed van de nieuwkomers steeds sterker voelbaar. ‘Ik ging in het ene land naar bed en werd wakker in het andere’, schrijft Doyle in het voorwoord. Met de toestroom van nieuwe mensen ontstonden ook in Ierland als vanzelf de urban legends; sterke verhalen waarvan niemand de oorsprong nog kan achterhalen maar die graag voor waar worden aangenomen. Ze vormden voor Doyle een bron van inspiratie:

Een Poolse vrouw die een flat huurde en de plek, nog voor de huurbaas de huur had geïnd, in een bordeel had veranderd, zij en haar zeven zusters en haar neef, de pooier. Deze verhalen hoorde ik van taxichauffeurs. Het leek mij wel wat om er zelf ook een paar te bedenken.

In het jaar 2000 startten twee Nigeriaanse journalisten een multiculturele krant, de Metro Eireann, en toen Doyle met de makers in contact kwam, besloot hij voor de krant te gaan schrijven. Het resulteerde in de acht verhalen uit The Deportees. Bijna allemaal hebben ze gemeen dat iemand die geboren is in Ierland een immigrant ontmoet.

Jimmy Rabitte

Het levert nogal uiteenlopende verhalen op, zowel thematisch als kwalitatief. Het boek begint sterk. Het openingsverhaal over een vader die te horen krijgt dat zijn dochter een Afrikaans vriendje heeft uitgenodigd voor het eten, waardoor zijn tolerantie tot het uiterste wordt getest, zal voor de Doyle-fans een en al herkenning zijn. Diezelfde fans zullen ook blij zijn met de hernieuwde kennismaking met Jimmy Rabbitte, de hoofdpersoon uit Doyles succesvolle roman The Commitments uit 1986. In het titelverhaal The Deportees stelt hij nu een band samen uit een bijzonder internationaal gezelschap. Juist omdat het zo sterk leunt op de plot van The Commitments is het helaas niet het sterkste verhaal uit de bundel.

Elders is Doyle beter op dreef: in het hilarische verhaal ’57 procent Iers’ wordt een wetenschapper door de voor immigratie verantwoordelijke minister gevraagd om een nogal subjectieve test te ontwikkelen waarmee is vast te stellen ‘hoe Iers’ een immigrant is, om bij een te lage score een goed excuus te hebben om tot uitzetting over te gaan. ‘De Nieuwe Jongen’ beschrijft de eerste schooldag van een jongen die gevlucht is voor het geweld in zijn vaderland en nu moet leren omgaan met de pestkoppen in zijn klas.

Optimisme

Maar hoe fris Doyle ook schrijft in The Deportees, toch lijkt het alsof hij zijn ei in het korte verhaal niet echt kwijt kan. Voor de vertrouwdheid met de hoofdpersonen, die Doyle in zijn romans zo goed weet te kweken, ontbreekt in de korte verhalen de ruimte. Zeker aan het einde van het boek doen de verhalen wat gehaast aan, alsof de schrijver eigenlijk nog niet klaar was, maar omwille van het halen van een deadline snel naar een einde toe heeft geschreven.

Toch is deze bundel de moeite van het lezen waard, al was het maar om het sterk aanwezige positivisme. In alle verhalen – op een onvervalst horrorverhaal over een Oost-Europese au pair na – klinkt optimisme over het nieuwe Ierland door, ook als de verhalen gaan over uitbuiting en racisme. Doyle heeft acht situatieschetsen gemaakt waarin de werkelijkheid van immigratie op geestige wijze van twee kanten worden belicht. Juist in die combinatie van harde werkelijkheid en koppig optimisme is Roddy Doyle op zijn best. Alles komt goed, ook al is het misschien niet nog vandaag.