De comeback van de machtspolitiek

Kagan is een neoconservatieve denker, die aan de wieg stond van het ‘Project for an American Century’ (PNAC), en wiens ideeën een grote invloed hadden op het beleid van president Bush. De boodschap van De terugkeer van de geschiedenis lijkt enigszins op die in het werk van een andere conservatieve Amerikaan, Samuel Huntington, de schrijver van The Clash of Civilizations (1996). Beiden voorzien een wereld waarin machtspolitiek regeert en waarin een belangrijke rol is weggelegd voor de supermacht Amerika.

Vooruitgang

Volgens Kagan is de ‘overwinning’ van de liberale democratie die Fukuyama voorspelde een illusie gebleken. Het geloof in de vooruitgang van de mensheid, een idee dat stamt uit de Verlichting, was na de Koude Oorlog weer helemaal teruggekeerd. Velen geloofden dat de landen over de hele wereld na de val van de Berlijnse muur massaal de liberale democratie als staatsvorm over zouden nemen en dat het ideaal van Kant – de eeuwige vrede van liberale republieken – snel bereikt zou worden. Kapitalisme en handel zouden automatisch naar vrede en democratie leiden.

Kagan geeft echter aan dat de terugkeer van het grootmachtnationalisme ten koste gaat van de nieuwe postmoderne wereldorde. De wereld zal in toenemende mate verdeeld worden langs geopolitieke breuklijnen tussen de democratische staten en de autocraten. Zoals zoveel Amerikaanse conservatieve denkers, steunt Kagan erg op de Griekse geschiedschrijving, en dan met name op De Peloponnesische oorlog van Thucydides. Zo stelt Kagan een soort van wereldwijde Delische bond voor, waarin de democratieën van de wereld gezamenlijk problemen kunnen afhandelen.

Machtspolitiek

In De terugkeer van de geschiedenis voorziet Kagan de terugkeer van een negentiende-eeuwse machtspolitiek, waarin naties wedijveren om invloed en macht. In zijn boek beschrijft hij een moderne versie van de Great Game tussen economisch succesvolle landen, die werken aan hun militair potentieel. Kagan is dan ook niet zo positief over de toekomst van de EU met haar soft power, haar terughoudendheid in internationale politiek en federalistische streven. Hij is namelijk van mening dat nationalisme en de eer van de natie een steeds grotere rol zullen gaan spelen op het wereldtoneel.

De boodschap van De terugkeer van de geschiedenis is niet geheel nieuw. Toch is het boek erg interessant, omdat het geschreven is door iemand die gehoord wordt door de politieke machthebbers in Washington. Net zoals het eerder verschenen Warrior Politics (2003) van Robert Kaplan biedt De terugkeer van de geschiedenis een overzicht van de heersende politieke theorieën in de Verenigde Staten, waardoor de lezer meer te weten komt over de Amerikaanse visie op de rol van de VS en Europa in de wereld.