Zoektocht door Nederlands Indië

Peter van Dongen (1996) maakt gebruik van de zogenaamde ‘klare-lijn’-stijl. Bij deze tekenstijl wordt gebruik gemaakt van heel duidelijke lijnen. Daarbij worden achtergronden heel realistisch weergegeven, terwijl de gezichten van de personen vaak min of meer schetsmatig worden weergegeven. Het tekenen is bij deze stijl op zich al een heel tijdrovende klus, maar daar komt bij dat Van Dongen zich uitermate zorgvuldig heeft gedocumenteerd voor deze historische strip over de naoorlogse strubbelingen in Nederlands-Indië. Hij maakte hiervoor zelfs een reis naar Indonesië.

Java en Celebes

Het verhaal dat Van Dongen vertelt is knap ingewikkeld. Rampokan begint in het eerste deel, dat Java heet, met een aantal jonge soldaten die in 1946 naar Nederlands-Indië trekken om daar voor Nederland orde op zaken te stellen. De hoofdpersoon Johan Knevel is afkomstig uit Indië en gooit op de heenreis per ongeluk een medesoldaat genaamd Erik Verhagen van boord. Door samenloop van omstandigheden komt hij in handen van de gedeserteerde Burt Dekker, die de Indonesische vrijheidsstrijders helpt en Johan aanziet voor Erik. In het nu verschenen tweede deel zijn de figuren in het verhaal naar het eiland Celebes gegaan. Johan/Erik en Burt zijn op zoek naar een sanro, een opstandige priester, om deze te ondersteunen. Hierbij wordt Johan op schokkende wijze geconfronteerd met zijn Indische verleden, waarna hij op zoek gaat naar zijn oude kindermeisje. Het spoor leidt terug naar de sanro Johan/Erik komt flink in de problemen.

Identiteit

Rampokan heeft als hoofdthema de verloren identiteit. De hoofdpersoon is in de Tweede Wereldoorlog zijn identiteit als bewoner van Indië verloren, die hij nu probeert terug te vinden. Daarnaast raakt hij zijn eigen identiteit kwijt doordat, hij voor Erik Verhagen wordt aangezien. Dit thema wordt door de auteur op treffende wijze vormgegeven. Je voelt op sommige momenten duidelijk mee met de vertwijfeling van Johan/Erik. De beide delen van Rampokan vormen bepaald niet een eenvoudig te volgen verhaal, misschien juist wel omdat het een strip is. Het verhaal Celebes is als op zichzelf staand verhaal slecht te begrijpen. Wat het verhaal erg ingewikkeld maakt, zijn verschillende flashbacks, flashforwards en standpuntverwisselingen. Doordat het boek in zwart-wit is uitgegeven is het soms moeilijk alle informatie uit de zeer gedetaileerde tekeningen te lezen. De tekeningen hebben een zandkleurige steunkleur voor het heden en een grijze voor de flashbacks, en de lezer moet deze kleurencode leren ontcijferen voor meer begrip van het verhaal.

Stille kracht

Celebes op zich kun je moeilijk als apart werk beoordelen, omdat het zo verbonden is met Java. Toch is een duidelijke vooruitgang in het werk van Van Dongen te zien. De “camerastandpunten” in Celebes zijn ingewikkelder en er wordt bijzonder omgegaan met overgangen, waardoor de strip een beetje het uiterlijk krijgt van een film op papier. De mystieke sfeer die door het hele boek hangt maakt het werk spannend. Je krijgt een beetje hetzelfde gevoel als bij De stille kracht van Louis Couperus. Rampokan verdient daarmee op zijn minst een mooie plek binnen de literatuur over Nederlands-Indië.

Tot en met 20 december 2004 is een tentoonstelling te zien van het werk van Peter van Dongen in Galerie Serieuze Zaken in Amsterdam.