Stilstaan is verliezen

hoe Arvid Jansen op dat dode spoor is beland. Van verwerking komt het (nog) niet.

Per Petterson is een van de meest vooraanstaande Noorse schrijvers van dit moment. Typerend voor zijn stijl zijn de vele terugblikken en herinneringen die gestaag het raamwerk van het heden aaneensmeden. Pettersons laatste boek is daarop geen uitzondering. Zijn werk is meerdere keren bekroond. Voor Ik vervloek de rivier des tijds ontving hij de Nordic Council’s Literature Prize.

Midlifecrisis
Het verhaal speelt in 1989, ten tijde van de val van de Berlijnse muur. Een pijnlijk moment voor de overtuigde communist Arvid, die lang dweepte met Mao, en het gymnasium inruilde voor een bestaan als fabrieksarbeider, maar zijn idealen niet verwezenlijkt. De hoofdpersoon Arvid Jansen, die eerder al werd opgevoerd in Kielzog, reist zijn moeder achterna naar haar geboorteland Denemarken. Zij heeft net te horen gekregen dat ze kanker heeft en reist tijdelijk naar ‘huis’ om haar gedachten te ordenen en afscheid te nemen van haar geboortegrond.

Per Petterson

Arvid volgt zijn moeder om haar te kunnen troosten en bijstaan, maar zelf ligt hij in een scheiding, en de reis maakt een reeks herinneringen los die het er voor hem niet beter op maken. Hij zoekt uiteindelijk meer troost dan zijn moeder, iets wat lastig verloopt vanwege de moeilijke relatie die hij met haar heeft. Zijn leven ontglipt hem, en Arvid heeft geen idee hoe hij de controle moet herpakken. Dat alles is genoeg om in een diepe midlifecrisis te geraken, en Arvid balanceert gevaarlijk op de rand.

Legpuzzel
De details uit het verleden sijpelen langzaam door, en vormen de delen van een legpuzzel die niet eens voor de helft af is tegen het einde van het boek. Toch zijn de ontbrekende stukken goed in te vullen, dankzij de subtiele manier waarop het verhaal wordt opgebouwd uit fragmenten van het heden en verleden. De losse verbanden tussen vroeger en nu maken begrijpelijk waarom Arvids huwelijk gedoemd is te mislukken, en waarom zijn moeder intens teleurgesteld is. Petterson schetst dit alles op knappe wijze, zonder te veel details in te vullen.

Ik heb eigenlijk nooit grote veranderingen kunnen zien aankomen, zie ze pas op het laatste ogenblik, zie nooit hoe één tendens de andere verbergt, zoals Mao placht te zeggen, hoe datgene wat net onder de oppervlakte drijft een heel andere kant op kan gaan dan de richting waar iedereen het volgens jou over eens was, en als je er niet goed op let wanneer alles verandert, blijf je alleen achter.

Rennen en stilstaan
De stijl die Petterson hanteert, is niet altijd even soepel. Vele ellenlange, aaneengeregen zinnen creëren een woordenstroom die wat gekunsteld aandoet. Maar naarmate het verhaal vordert, bouwt Petterson een leesritme op dat veel wegheeft van rennen en stilstaan, en past bij de hortende manier waarop Arvid door het leven waadt. Ik vervloek de rivier des tijds is daardoor een verontrustend boek voor wie zelf vatbaar is voor een midlifecrisis.