Ode aan de intimiteit

Paul Auster (1947) heeft een reputatie hoog te houden. Zijn oeuvre is veel geroemd, kan op een groot lezerspubliek rekenen en ook met zijn scenario’s  Smoke en Lulu on the bridge was hij succesvol. In Austers gehele oeuvre speelt het vertellen van verhalen een grote rol, dat geldt ook voor zijn dertiende boek, Man in het duister.

Films

Augustus Brill,  71 jaar, bevindt zich in een persoonlijke crisis. ’s Nachts kan de oud-literatuurcriticus de slaap niet vatten.  Brill kan de dood van zijn vrouw geen plek geven, zijn dochter heeft nog steeds moeite met haar echtscheiding en zijn kleindochter Olga voelt zich medeschuldig aan de dood van haar ex-vriend. Vooral bij August en Olga leiden hun gedachten tot niets doen. De kleindochter heeft haar studie op de filmacademie afgebroken en vult haar dagen lethargisch op de bank met het bekijken van films, vaak in het gezelschap van haar opa. Brill begint in de vervreemdende duisternis van zijn slaapkamer met zijn verhaal.

Auster verwijst in zijn roman op twee manieren naar de actualiteit. Het verdriet van de personages heeft een actueel karakter, zo kwam de vriend van Olga om tijdens werkzaamheden in Irak. Daarnaast speelt in het verhaal van Brill  de huidige Amerikaanse oorlogspolitiek een grote rol.  Brill fantaseert een parallel Amerika dat in oorlog is met zichzelf.  Deze oorlog wordt rechtstreeks in verband gebracht met George Bush, hij wordt met naam genoemd, en begint na de chaotisch verlopen verkiezingen van 2000. Owen Brick, de hoofdpersoon van August Brill moet zich zien te redden in deze parallelle wereld. Hij verschijnt plots in de oorlog zonder te weten hoe of waarom. Brick is korporaal en krijgt een opdracht die de oorlog in een keer zou kunnen beëindigen. Hoe meer het verhaal van de parallelle wereld echter vordert hoe meer het verstrikt raakt met de wereld van August Brill.

Eenvoud

Auster laat in Man in het duister zien hoe de oorlog op verschillende niveaus doordringt in de levens van de betrokkenen. Groot leed wordt daarbij afgewisseld met klein persoonlijk leed. Hier ligt de kracht van de roman. De intieme gedachtes en interactie tussen de familieleden zijn meeslepend en overtuigend door hun kleinschaligheid. Dit geldt niet alleen voor Brill en zijn (klein)dochter, maar ook voor de families in de films die hij ziet. Prachtig is Brills analyse van de film Tokyo Story die hij prijst om de simplistische, maar doeltreffende verbeelding van persoonlijke wanhoop en verlies. Eenzelfde eenvoud gebruikt Auster in zijn beschrijvingen: een simpele scène waarin Olga uiteindelijk bij August in slaap valt, laat geen twijfel bestaan over de sterke band en troost die een familie kan bieden.

Auster wisselt de herinneringen van Brill af met diens denkbeeldige verhalen. Fantasie en werkelijkheid, oorlog en familie komen hierdoor naast elkaar te staan. Nooit dringt één zich boven de anderen op en wanneer dit wel dreigt te gebeuren, worden deze gedachtegangen door Brill beëindigd. Hierdoor ontstaat soms het idee dat verhalen voortijdig worden gestopt, maar in het geheel werken de afkappingen perfect. Het leven verloopt nooit volgens plan lijkt Auster te zeggen, het is de kunst om hier mee te leren omgaan en met de juiste mensen om je heen heb je in ieder geval een voorsprong. Het maakt Man in het duister een ode aan de intieme gebaren van het leven.