De mens als speelbal op de golven van de geschiedenis

Het verhaal begint enkele dagen na de Duitse invasie. In het holst van de nacht verdwijnen alle mannen van het Welshe valleidorpje Olchon zonder een spoor achter te laten. De verlaten vrouwen zijn nog maar amper bekomen van de schok of een Duitse patrouille slaat zijn kamp op in het dal. Hun missie is onduidelijk. Met dit gegeven is het voornaamste spanningsveld in het verhaal geboren.

Krachtenspel

Tegen de achtergrond van de ruige en prachtig beschreven Welshe natuur wekt Owen Sheers de personages langzaam tot leven. Hij belicht de onderliggende persoonlijke relaties en creëert daarmee een overtuigend, psychologisch krachtenspel. De twee groepen groeien in het gedeelde isolement onvermijdelijk naar elkaar toe. De strijd om Engeland, die in volle hevigheid gaande is, verdwijnt steeds verder naar de achtergrond.

Hiermee krijgt het verhaal surrealistische trekjes die doen denken aan de novelle Het behouden huis van W. F. Hermans. Maar hoe fascinerend de ontwikkelingen in het ruige dal ook zijn, Sheers laat doorschemeren dat het ontstane evenwicht tussen de Duitse bezetter en de verlaten vrouwen uiterst breekbaar is. Hiertoe voegt hij extra verhaallijnen toe en belicht hij kleine scheurtjes in de onderlinge verhoudingen in ogenschijnlijk hechte groepen. Dit maakt het verhaal niet alleen spannend, het zorgt er bovenal voor dat het verhaal geloofwaardig blijft. Gecombineerd met een prettig leesbare stijl en zijn bevlogen liefde voor de Welshe natuur en het boerenleven heeft Owen Sheers met Verzet een boeiende roman geschreven.=”titel”>=”titel”>

Speelbal

Wat Verzet echter een werkelijk interessante en aantrekkelijke roman maakt, is de historische context waarbinnen Sheers zijn verhaal heeft geplaatst. Juist door voor een alternatieve geschiedenis te kiezen, kan hij buiten de gangbare paden treden. Hij gaat voorbij aan de zwart-wit tegenstellingen van goed-fout, van slachtoffer-dader. Door het goed-foutparadigma los te laten dat zo onlosmakelijk aan de Tweede Wereldoorlog is verbonden, probeert Sheers zijn roman in een historische context van universeel menselijk handelen te plaatsen. Uiteindelijk blijven ‘slechts’ mensen over. De personages in Verzet zijn een speelbal op de golven van de geschiedenis, vertwijfelde individuen, niet bij machte om iets te doen aan de situatie om hen heen. Wat is goed? Wat is gerechtvaardigd? Hoewel Sheers geen expliciet moreel standpunt inneemt, biedt hij de lezer wel een groot aantal aanknopingspunten. Niet zelden geven die een ongemakkelijk gevoel. Hierdoor zet hij de lezer aan het denken, want: hoe zou je zelf reageren en handelen in dergelijke omstandigheden? =”titel”>=”titel”>=”subkop”>

Grijs

Met zijn roman heeft Sheers willen laten zien dat, ongeacht het verloop van de grote lijnen in de geschiedenis, de persoonlijke geschiedenis zich herhaalt. Welk land ook bezet wordt, de persoonlijke reacties variëren van verzet tot collaboratie, van liefde tot verraad en boven alles de wil om verder te leven. Het beeld dat Sheers schetst, is alles behalve zwart-wit, maar af en toe overheerst de kleur grijs wellicht wat al te veel. Dat hij slechts zijdelings aan de historische nazi-misdaden refereert, is een bedenkelijk gegeven. Hiermee verzuimt hij een volledig beeld van de Tweede Wereldoorlog te geven. Buiten de gebaande paden treden is interessant, maar gezien de context van het boek is deze kleine kanttekening op zijn plaats. Want als iedereen een speelbal op de golven van de geschiedenis is, bij wie ligt dan de verantwoordelijkheid? =”subkop”>