Nieuwe boeken

Orlando Figes – Natasja’s dans: Een culturele geschiedenis van Rusland

In een venijnig essay in The Times Literary Supplement werd Orlando Figes enkele jaren terug ervan beticht dat hij onnauwkeurig, respectloos en onkritisch met zijn materiaal was omgesprongen. Er werd daarbij zelfs gezinspeeld op plagiaat. De kritiek betrof Figes’ goedverkopende studie Natasja’s dans, waarin hij een culturele geschiedenis van Rusland schetst. Het boek zou volstaan met inaccurate informatie en Figes zou, zoals gezegd, onverantwoordelijk met zijn bronnenmateriaal zijn omgesprongen. Onlangs is de Nederlandse vertaling van dit boek in een goedkope herdruk verschenen, waardoor het voor een nog breder publiek toegankelijk wordt.

Toegankelijk

Anna Achmatova

Is Natasja’s dans een grandioos overschatte bestseller die welbeschouwd geen enkele kritische waarde heeft (zoals in de hierboven genoemde recensie gesuggereerd wordt), of is het door een jaloerse intrigant volkomen onterecht in het verdomhoekje geplaatst en moet iedereen het onmiddellijk gaan lezen? In feite geen van beide. Enerzijds is Figes inderdaad ietwat onzorgvuldig in het documenteren van zijn materiaal, waardoor de informatie die hij geeft soms moeilijk te controleren is. Anderzijds is het boek duidelijk gericht op een breed publiek, wat de directe controleerbaarheid van die bronnen minder noodzakelijk maakt dan bij een academische studie het geval zou zijn. Het is weliswaar begrijpelijk dat specialisten sceptisch staan tegenover Figes’ pogingen om de complexe culturele geschiedenis van Rusland op een toegankelijke wijze in kaart te brengen, maar dat neemt nog niet weg dat dit wel gebeuren moet. Het grote publiek verdient een helder en vlotgeschreven studie over deze interessante materie. En zij worden met Natasja’s dans op hun wenken bediend.

Selectief

Natasja’s dans leest in ieder geval als een trein. Wie veel van de cultuur van Rusland weet komt niet heel veel meer te weten, maar vindt wel alles nog eens mooi op een rijtje gezet. Voor leken is het boek sowieso een openbaring. Figes gaat wel ietwat selectief te werk. Terwijl hij heel uitgebreid ingaat op Anna Achmatova, komt hij nauwelijks te spreken over Platonov. Van de negentiende-eeuwers krijgt Tsjechov onevenredig veel aandacht, terwijl Dostojevski er weer wat bekaaid van af komt. Dit komt deels doordat hij ervoor heeft gekozen de hele Russische cultuur te behandelen en zich niet te beperken tot de literatuur of de muziek. Waardoor hij zowel aan Ballets Russes, als aan Sjostakovitch als aan … recht moet doen.

Orlando Figes • Natasja’s dans • Uitgever: Spectrum • Prijs: € 24.95 (paperback) • 703 bladzijden • ISBN 90-274-1500-5

Charles Nicholl – Leonardo da Vinci

Leonardo da Vinci was een veelzijdige duizendpoot die zich niet alleen aan de schilder- en tekenkunst wijdde, maar die ook zijn sporen verdiende als anatoom, filosoof, uitvinder en musicus. Terwijl iedereen de naam Da Vinci kent en bijna iedereen weleens een reproductie van de Mona Lisa heeft gezien, is de persoon Leonardo Da Vinci nauwelijks bekend.

De vuistdikke biografie van Charles Nicholl kan daar verandering in brengen. Nicholl schetst een intiem en gedetailleerd portret van dit legendarische genie. Nicholl verdiepte zich jarenlang in alles wat met Da Vinci te maken had en deed enkele verassende ontdekkingen. Belangrijker is dat Nicholl Da Vinci’s leven op een inzichtelijke wijze met zijn werk weet te verbinden, waardoor er een verhelderd perspectief op dit werk ontstaat.

Speculaties

Nicholl, die eerder schreef over klinkende namen als Christopher Marlowe en Arthur Rimbaud, is uiterst zorgvuldig te werk gegaan. Hij baseerde zich op een groot aantal bronnen – waaronder ongeveer zevenduizend bladzijden met krabbels en aantekeningen –, en weet deze op intelligente wijze met Da Vinci’s werk te verweven. Minder geslaagd zijn de door Freud geïnspireerde speculaties over Da Vinci’s homoseksualiteit. Op de een of andere manier laten biografen zich vrijwel altijd verleiden tot dit soort moeilijk toetsbare en daardoor ook weinig interessante speculaties omtrent de seksualiteit van het genie waarover ze schrijven. Nicholl houdt bij zijn speculaties gelukkig wel altijd een aantal slagen om de arm, en sensatiezucht kan hem niet verweten worden.

Uiteraard gaat deze biografie niet alleen over Da Vinci zelf; er is ook uitgebreid aandacht voor de tijd waarin hij leefde. Het Florence van de vijftiende eeuw, de vele beroemde paleizen waar hij als kunstenaar aan mee werkte, de vriendschappen die hij onderhield met bekende tijdgenoten als Michelangelo en Machiavelli.. Dit maakt zijn biografie tot een bruikbaar standaardwerk dat nog wel een tijdje mee kan.

Charles Nicholl • Leonardo da Vinci • Uitgever: Spectrum • Prijs: € 39,95 (gebonden) • 336 bladzijden • ISBN 90-7120-683-1

Mark Haddon – The Talking Horse and the Sad Girl and the Village Under the Sea

De auteur van de vorig jaar verschenen succesroman Curious Incident of the Dog in the Night-Time slaat met zijn nieuwste werk, The Talking Horse and the Sad Girl and the Village Under the Sea, een nieuwe weg in: die van de poëzie. Dit is niet de eerste keer dat zijn schrijverschap een nieuwe wending neemt.

Mark Haddon is van vele markten thuis, al twintig jaar schrijft hij scenario’s, romans en kinderboeken. Hij had dan ook al zestien boeken op zijn naam staan voor de bestseller verscheen. Het feit dat Hadden poëzie schrijft is eigenlijk ook niet nieuw. Dat hij ermee naar buiten komt daarentegen wel. In een interview met The Guardian zegt hij: “Ik schreef altijd al poëzie, maar na het succes van Curious Incident of the Dog in the Night-Time durfde ik het pas te publiceren.” Was die schroom terecht?

Betrekkelijkheid

In The Talking Horse and the Sad Girl and the Village Under the Sea is het vooral de ietwat zwarte humor die de zaak bijeenhoudt. Het gedicht Model Village is hier een voorbeeld van. Enerzijds is het licht ironisch, maar het gaat ook over de betrekkelijkheid van dingen. Over jonge mensen die op zoek gaan naar discotheken, Chinese restaurants en voetbalwedstrijden. De verteller, een oude man, merkt op:

They will understand in time.
Sit still for long enough
and everything will come to you.
[…]
This year we got our first
black residents.
(The Pattersons were overpainted)

En hij ziet dat de klok nog steeds tien voor twee aangeeft, dat de koeien nog altijd grazen, kortom, dat er aan het universum niet veel verandert als er dorpsbewoners zwartgeverfd worden. Een cliché en dan nog niets eens goed verpakt.

Zelfbewust

In sommige gevallen is een ik-ben-me-bewust-van-mijn-dichter-zijn houding prominent aanwezig en irritant. Dit is bijvoorbeeld het geval in Poets en This Poem is Certificate 18. Beide gedichten behandelen het technische aspect van het dichten, en beide zijn wat al te zelfbewust. Zoals hier:

They write a word
And then another word
It is usually wrong
Their crossings out are legion.

Met dit soort grappen haalt Haddon hoogstens een flauwe glimlach naar boven. Hij weet de lezer echter absoluut niet te raken. En van zulke exemplaren staan er vrij veel in The talking horse and the sad girl in the village under the sea. Dat is jammer, want het zijn trucjes en hij blijft er nogal mee aan de oppervlakte. Haddons schroom bleek inderdaad terecht; hij had zijn poëzie beter in zijn bureaula kunnen laten liggen.

Mark Haddon • The Talking Horse and the Sad Girl and the Village Under the Sea • Uitgever: Picador (import: Nilsson & Lamm) • Prijs: € 17,50 • 96 bladzijden • ISBN: 0330440020