Makelaar in geluk

Tientallen titels zijn er over Starbucks verschenen. Met ruim 15.000 filialen wereldwijd is deze koffieketen hét succesverhaal van de Amerikaanse drank- en vrijetijdsindustrie. Die boeken gaan over de bedrijfsvoering en marketing, maar Gills boek is in de eerste plaats een persoonlijk verslag van zijn eigen microloopbaan doorspekt met flash-backs naar de 63 jaar die achter hem liggen.

Muziek
Hoewel de naam op bijna elke pagina voorkomt, is het boek geen lofzang op Starbucks. Wel is het een luchtig pleidooi voor een menselijke werkomgeving waar respect en waardering een gewoonte zijn. De keten is beroemd om z’n bedrijfsfilosofie en bijbehorende arbeidsvoorwaarden. Soms springt ze zelfs financieel bij voor de studiekosten van parttimers.

Deze filosofie werkt voor de medewerkers (steevast partners genoemd), de klanten en uiteindelijk ook voor de keten zelf. Maar Starbucks weet ook waar de liefde ophoudt. Zo wordt de muziek die in de filialen te horen is geselecteerd door deskundigen op het hoofdkantoor en niet meegebracht door het personeel zelf.

Coffee-Master

Gill vertelt hoe hij per ongeluk een vestiging binnenloopt op een open sollicitatiedag en een baan aangeboden krijgt onder een donkere vrouwelijke filiaalchef die dertig jaar jonger is. Hij maakt carrière van de toiletten, via de kassa en de koffiemachine, tot hij als Coffee-Master ook mini-lezingen mag geven. Hij ontdekt de charmes van eenvoudig werk, het direct contact met de consumenten en van werken met jonge collega’s met een andere cultuur. Tegelijkertijd lijkt de band met zijn kinderen te verbeteren:

‘Hallo, pap’ zei ze lachend, Ze vond het blijkbaar grappig dat ik haar niet had herkend. Misschien vond ze het ook grappig dat ik een groen schort en een zwart petje op mijn hoofd had en duidelijk in een situatie verkeerde die ik niet helemaal in de hand had. […] Ze nam zelfverzekerd de leiding. ‘Ik wacht op je… Wanneer ben je vrij?’ ‘Om negen uur… Ik ben vrij om negen uur.’ ‘Dan zie ik je’, zei ze, terwijl ze wegliep om haar bestelling op te pikken bij de espressobar. Annie was duidelijk meer op haar gemak in Starbucks dan ik.

De Nederlandse flaptekst maakt er een all-American success story van, maar eigenlijk is het een innemend verhaal. Het wordt dit jaar verfilmd door Gus van Sant met, hoe kan het ook anders, Tom Hanks in de hoofdrol.

In de Nederlandse vertaling storen enkele verdwaalde afbrekingen in de opmaak en ook de vertaling zelf laat enkele steken vallen: ‘geef me een handje’ waar ‘help me even’ wordt bedoeld, ‘pastries’ zijn toch écht gebak en geen deegwaren (zoals spaghetti), ‘eyecandy’ en ’take ten’ worden te letterlijk vertaald en dat geldt ook voor The Ghost of Christmas Past uit Dickens’ A Christmas Caroll.

Bodem
Uit Nederlands oogpunt kan je je natuurlijk afvragen of het zo mooi is dat bedrijven de verantwoordelijkheden op zich moeten nemen die de Amerikaanse overheid met plezier laat liggen. Bovendien kan niet elk bedrijf de filosofie van Starbucks overnemen, want langetermijninvesteringen in personeel zijn veel riskanter in markten waar de vraag grilliger is dan die van de koffiedrinker.

Op een filosofischer niveau is het interessant dat Gill ruim 25 jaar lang rijk werd in de reclamewereld, bij uitstek de plek waar we voorgelogen worden over wat ons gelukkig maakt. Vervolgens zet hij zijn huiselijk geluk op het spel door vreemd te gaan, om uiteindelijk in de herfst van zijn leven te ontdekken waar het eigenlijk allemaal om gaat: geluk ontstaat door relevantie en erkenning binnen een overzichtelijke groep. Dat kan de sportclub zijn, de buurt, het gezin of de werkomgeving. Evolutionair bepaald, omdat werken in stamverband honderdduizenden jaren lang onze manier van overleven was.

Op die manier gelezen krijgt dit schijnbaar eenvoudige boek een diepere laag en zal het niet misstaan naast bestsellers als Fish! (Lundin, Paul & Christensen) of Flow van Mihaly Csikszentmihaly.