Zoeken zonder dat je precies weet waarnaar

‘Hij overleed bij de landing.’
Landen begint bij het einde. Tenminste, zo lijkt het. Een man die naast de vertelster in het vliegtuig zit en met haar aan de praat raakt, overleeft de vliegreis niet. Bij thuiskomst heeft zij een doosje op haar schoot, een doosje dat de man kort voor zijn overlijden aan haar heeft laten zien. Het enige wat ze dan nog weet, is dat de man oorspronkelijk uit Spanje komt, getrouwd was met een Nederlandse vrouw en dat hij (met die vrouw) drie zoons heeft. Eén van hen heet Arjen. Hij zal in de rest van het boek geen rol spelen, maar toch ook weer wel.

Hij en Zij
Wat volgt is een verhaal in retrospectief, een verhaal dat is opgesplitst in Hij– en Zij–hoofdstukken.
Hij blijkt als jongeman in de jaren zestig naar Nederland (Someren, of all places) gekomen te zijn gekomen om voor de gloeilampengigant uit Eindhoven te gaan werken. Het is het bekende verhaal van de jonge gastarbeider: met z’n achten in een huisje van de firma. Voor het eerst een Nederlandse winter. Die moeilijke taal. Een blond meisje uit het dorp. Tegensputterende ouders. Huwelijk.
Zij is een jonge Nederlandse vrouw die op zoek is. Ze kan niet anders, haar zoektocht is een obsessie voor haar. Van de persoon die ze zoekt, weet ze slechts dat het een jongen met blond haar was, ooit. Het is de jongen die haar leven gered heeft toen hij getuige was van een ernstig auto–ongeluk, waarbij haar ouders omkwamen. Zij, een klein meisje toen nog, overleefde de klap, maar haar redder heeft geen sporen nagelaten.
Met een lijst van honderd namen in de hand reist ze heel Europa af, maar niemand kan haar helpen.

Hij vertrekt op een dag terug naar Spanje, samen met zijn vrouw, de artistieke Willemien. En hoewel de schimmen uit het leven hem achtervolgen, probeert hij verwoed zijn leven in een voorstad van Barcelona vorm te geven. Dat lukt niet en als bejaarde man keert hij terug naar het land van zijn vrouw, het land waar zijn kinderen geboren zijn en inmiddels ook weer wonen.
Zij krijgt ondertussen hulp. Van een journaliste, die een artikel schrijft over haar zoektocht. Zo komt ze uiteindelijk in contact met Arjen, die het eigendom van zijn vader terugvraagt, het doosje dat zij heeft meegenomen.

Zoeken als concept
In Landen houdt alles met alles verband. Gaandeweg geven de hoofdpersonages steeds meer van hun levens en hun geheimen prijs. Het is de klasse van de schrijfster die maakt dat het min of meer voor de hand liggende plot tot de laatste pagina voor verrassingen kan zorgen. Net als in haar debuutroman Het meisje met de negen vingers slaagt Fabregas er goed in de informatievoorziening te doseren, net genoeg om de lezer geïnteresseerd te houden, te weinig om het verhaal al te snel te doorgronden.

Terloops, maar daarom niet minder aanwezig, roert Landen bovendien thema’s aan die het verdienen om langer bij stil te staan. Zo laat Fabregas zien hoe je je op meer dan één manier ontheemd kunt voelen. Ontheemd als een gastarbeider die niet genoeg vernederlandst is om zich in Someren thuis te kunnen voelen, maar tegelijk ook niet meer in staat is als Spanjaard tussen de Spanjaarden te wonen. Of ontheemd als meisje dat niet weet aan wie zij haar leven te danken heeft. En de kunst: de kunst van Willemien, die zich meer en meer aangetrokken voelt tot de conceptuele kunst van het leeggieten van een limonadefles in de Noordzee (gedaan door Wim T. Schippers). Uiteindelijk fabriceert zij een doosje (precies: dat doosje dus) dat het leven in Spanje symboliseert. In feite is de lijst met mogelijke redders eenzelfde symbool, een symbool van een leven dat zich niet laat grijpen. De zoektocht als kunstwerk.

Er is ook een en ander aan te merken op Landen. Zo is Fabregas’ schrijfstijl hier en daar wat vlakjes en laat zij soms wel erg veel aan de verbeelding van de lezer over. Want wat is nu precies de rol van Karen Abrams, de barvrouw en het enige andere personage van belang in de Zij–hoofdstukken?
Landen is een intrigerend boek, een boek vol vragen, die niet allemaal beantwoord worden, en dat hoeft ook niet. Je moet je aandacht er als lezer af en toe wel bij blijven houden, maar aan het eind wacht de beloning: een antwoord op alle vragen. Of in elk geval de conclusie dat er niet op alle vragen een antwoord hoeft te komen.