Electrische stoelendans

Het was meteen ook de énige lamp van Edison op de hele tentoonstelling. De 180.000 lampen van normale grootte die de rest van het enorme terrein verlichtten waren ontwikkeld en geleverd door grootindustrieel Westinghouse. Deze lampen waren aangesloten op wisselstroomgeneratoren van de briljante uitvinder Nikola Tesla.

Empires of Light is het boeiende verhaal van de eerste implementaties van een van de grootste uitvindingen ooit, het elektrisch netwerk en het bijbehorende kunstlicht. Het wordt beschreven als een spannende strijd tussen gelijkstroom (DC) en wisselstroom (AC) die zich grofweg afspeelde van 1878 tot en met 1897. Tegelijk ontspint zich het verhaal van drie opmerkelijke uitvinders met elk hun eigen karakter. In het gelijkstroomkamp vinden we de hardwerkende Edison. Voorvechters van wisselstroom waren de ingenieur George Westinghouse en de Servische immigrant Nikola Tesla. Aangezien dit drie tijdgenoten waren, heeft het boek een meerwaarde boven bestaande biografiën van de afzonderlijke personen.

Thomas Edison

Westinghouse had al een fortuin verdiend met uitvindingen voor de spoorwegen, zoals signaalsystemen en luchtdrukremmen. Hij investeerde in nieuwe technieken en had een neus voor veelbelovende patenten. Edison had al een onschatbare bijdrage geleverd aan de telegraaf, telefoon en fonograaf. Hij komt in het boek naar voren als een hardwerkende uitvinder die zich soms van trial-and-error bedient; op zoek naar de perfecte gloeidraad onderzoekt hij honderden materialen, zonder te weten naar welke eigenschap hij op zoek is. Onder andere bamboe, alle mogelijke houtsoorten en het haar van alle dieren van de dichtstbijzijnde dierentuin passeren de revue. Tesla, de meest excentrieke en bevlogene van de drie, beschikte, als een van de eersten, over een diep begrip van elektriciteit en ontwierp complexe apparaten grotendeels uit zijn hoofd. Daaronder veel van de randapparatuur die een modern elektrisch netwerk mogelijk maakten.

Tweestromenland

Cruciaal verschil tussen gelijkstroom en wisselstroom is dat alleen de laatste geschikt is voor transport over lange afstanden. Edison was niet geïnteresseerd in het verlichten van steden, maar hield zich bezig met het verlichten van miljonairswoningen, met elk een eigen elektriciteitscentrale in de kelder. Wisselstroom leende zich, in combinatie met een transformator, wel voor een groot elektriciteitsnetwerk. Nadeel was, dat het bij een gelijk voltage, veel dodelijker kon zijn dan gelijkstroom. Edison liet geen kans voorbij gaan dat aan te tonen, desnoods ten koste van een zwerfhond…

Nikola Tesla

Empires of Light leest bijna als een roman, een geslaagde combinatie van historische inhoud en een boeiende schrijfstijl. Op het omslag wordt het vergeleken met Ragtime van E.L. Doctorow, maar het doet net zo goed denken aan de fictie en non-fictie van Tom Wolfe. Jill Jonnes schrijft even gedetailleerd als onderhoudend. Nergens wordt het te technisch of te langdradig, ook niet als het gaat om de elektromotoren en transformatoren van Tesla, de honderden patenten en evenzoveel rechtzaken. Waar nodig bewandelt zij een zijpad. Als bijvoorbeeld plotseling het koper duurder wordt, beschrijft ze de situatie op de wereldmarkt. Ook geeft ze een korte voorgeschiedenis van de eerste misdadiger die op de electrische stoel sterft, William Jemmler die zijn vrouw met een bijl had vermoord.

Elektrocutie

De elektrische stoel is het middelpunt van de meest macabere episode in de strijd tussen de twee stroomsoorten. In 1887 vroeg de New York State Death Commission zich af of executie door elektriciteit een humaner eind zou zijn voor ter dood veroordeelden dan de strop. Ene Harold Brown wierp zich op als onafhankelijk adviseur, maar in het geheim stond hij bij Edison op de loonlijst. Brown deed er alles aan om de doodstraf voortaan te laten voltrekken middels wisselstroom en een generator van Westinghouse. Vervolgens zocht Edison de publiciteit om nogmaals te benadrukken hoe dodelijk wisselstroom was en hoe veilig gelijkstroom.

De strijd eindigt met de victorie voor wisselstroom in de vorm van een elektriciteitstransport over de toen opzienbarende afstand van 40 kilometer. De stroom werd opgewekt door Tesla’s dynamo’s, die witte energie wonnen uit de Niagara watervallen. De stroom werd vervolgens getransporteerd naar de industriestad Buffalo, waar de toekomst van het electriciteitsnetwerk werd bezegeld toen daar, één minuut na middernacht op 16 november 1897 de straatverlichting aanging.