Twee vrouwen onder monniken en professoren

Janet Soskice is docente wijsgerige theologie in Cambridge. Ze vertelt het verhaal van Agnes en Margaret, die opgroeien in een onooglijk Schots dorp in de tweede helft van de negentiende eeuw. Dat betekent: ondergedompeld in de Victoriaanse moraal en volkomen gestuurd door het presbyteriaanse geloof. Hoe de tweeling zich opwerkt tot wetenschappelijke autoriteit op het gebied van oude handschriften en Bijbelversies, is bijna niet voor te stellen. Het levert stof voor een uitzonderlijk en spannend wetenschapshistorisch verhaal.

Alleen
De loop van hun leven brengt Agnes en Margaret Smith in de ideale omstandigheden om grote ontdekkingen te doen. Dat betekent niet dat dat leven makkelijk is. Hun moeder sterft twee weken na de geboorte. Vader voedt zijn dochters op met boeken en studie, iets wat niet voor veel meisjes is weggelegd. Wanneer hij overlijdt, is de tweeling 23. Agnes en Margaret hebben alleen nog elkaar, en een enorme som geld op de bank. Ze besluiten op reis te gaan naar Egypte.

Terwijl andere vrouwen op die leeftijd een gezin hebben en hun dagen slijten als huisvrouw, trekt de tweeling door het Midden-Oosten. Ze hebben de tijd en het talent om zichzelf verder te ontwikkelen; zo studeren ze Arabisch, Grieks en Syrisch. Als ze in de dertig zijn, vinden ze toch een geschikte huwelijkskandidaat. Geleerde mannen, die hen niet alleen geestelijk stimuleren, maar ook introduceren in academische kringen. Het geluk duurt niet lang: beide echtgenoten sterven na drie jaar huwelijk. Kinderen zijn er niet gekomen. Weer staan de zussen er alleen voor.

Codex Sinaiticus
Agnes en Margaret beschikken nu over de ervaring en de connecties die nodig zijn om hun stempel op de wetenschap te drukken. In korte tijd maken ze meerdere reizen naar de Sinaï, waar in een klooster talloze kostbare manuscripten liggen opgeslagen. Ze weten de monniken voor zich te winnen en mogen de werken bestuderen. Agnes is degene die de palimpsest ontdekt waarop, onder een andere tekstlaag, de oudst bekende versie van de evangeliën schuilgaat.

Haar ontdekking veroorzaakt grote opwinding in de wetenschappelijke wereld. Niet in de laatste plaats omdat een vrouw, die niet eens toegang tot de universiteit had, hiervoor verantwoordelijk is. Met hun zelfvertrouwen en standvastigheid weten de zussen de mannelijke professoren te weerstaan die de ‘Codex Sinaiticus’ maar wat graag op hun eigen naam zouden schrijven.

Voorbeeld
Janet Soskice heeft duidelijk bewondering voor de gezusters. Toch behoudt ze voldoende afstand tot haar onderwerp. In De tweeling van de Sinaï is geen plaats voor speculatie over emoties of drijfveren. De reisverslagen van de zussen en getuigenissen van anderen vormen de voornaamste bron. Die bronnen bieden voldoende materiaal voor een hele serie boeken, maar Soskice schrijft het verhaal kort en bondig op. Het heeft iets van een avonturenroman, of een boek voor ‘stoere jongens en meisjes’. Tijd om te treuren of uit te rusten gunnen de zussen zichzelf niet, vooral uit religieuze overtuigingen. Alles gebeurt met een reden, zo geloven ze, en het doel van het leven is jezelf en anderen ontwikkelen. Een bijzondere vorm van ‘stoerheid’ is het gevolg. Zoals wanneer ze na de dood van hun vader op reis gaan:

Misschien vonden anderen dat ze ongepast haastig handelden. Maar vanuit het gezichtspunt van Agnes en Margaret was hun vader nu in een beter land en was een langdurige rouwperiode iets voor mensen die niet geloofden in een toekomstig leven.

Juist omdat Soskice niet te vervalt in psychologische aannames of romantische bespiegelingen, overtuigt dit portret. Door altijd koppig hun eigen weg te volgen en niet te zwichten voor wat er van ze verwacht werd, is de tweeling aan de top gekomen. Daarmee zijn ze niet alleen een voorbeeld geweest voor de eerste vrouwelijke wetenschappers, maar mogen ze dat ook zijn voor alle anderen die hun droom willen najagen.