Een eiland zonder vrijheid

Birk de negenjarige jongen Mikael is, is dit beslist geen kinderboek.

De roman start met de verdwijning van Birk op zee. Het is duidelijk dat Mikael daar meer van weet dan hij eerst wil vertellen. Hoewel er lang naar Birk wordt gezocht, wordt hij niet gevonden. Mikael ziet zijn vader steeds ergens verschijnen, soms via de badkraan, maar ook een gevangen vis lijkt een boodschap van zijn vader te willen doorgeven. De verschijningen houden op wanneer hij zijn moeder vertelt wat er precies is gebeurd. Het eind van het eerste deel geeft aan hoe moeder en zoon zich tot elkaar verhouden:

Papa zou ze nooit meer ‘papa’ noemen, alleen nog ‘Birk’. Haar Birk, om me te laten voelen dat de schuld van mij was en het verdriet van haar. Dichter bij elkaar dan de overkant van de tafel kwamen we niet.

Het is aangrijpend de eenzaamheid van het jongetje zo te ervaren. Robben laat dit tussen de regels door duidelijk merken.

Alleen verder
De dood van zijn vader betekent dat Mikael zelf zijn huiswerk moet maken en opsturen. Ook daar laat zijn moeder het afweten. Op een gegeven moment mee stopt hij ermee door zichzelf overleden te verklaren – hij is dan 15 jaar. Al die jaren is Mikael niet van het eiland af geweest hoewel de andere eilandbewoner Karl hem mee vroeg om naar de dichtbij gelegen stad te varen.

Mikaels moeder verhindert elke mogelijkheid en wil dat haar zoon er alleen voor haar is, een houding die naar het einde toe escaleert. De gedachten en gevoelens van moeder worden niet beschreven en het kost moeite enige sympathie voor haar te voelen, ondanks haar verdriet om het verlies van haar man.

Dodelijke liefde
Op het kleine eiland waar Mikael woont, ergens in het hoge noorden staan nog twee huizen. Een van Karl, de visser, en een van de overleden mevrouw Augusta. Uit het huis van mevrouw Augusta gebruikten zowel Birk als Karl spullen die zij konden gebruiken. Birk zocht vooral naar voorwerpen die konden dienen als cadeautje voor zijn vrouw Dora. Na zijn dood neemt Mikael deze gewoonte over, soms om zijn moeder haar zwijgen te laten doorbreken, soms om haar gunstiger te stemmen.

In het huis van mevrouw Augusta broedt een meeuw. Mikael wil voor het jong, Meeuwtje, zorgen, maar deze moedermeeuw laat dat niet zomaar toe, net zoals Dora zich opstelt tegenover Mikael. Op het moment dat de verhouding Dora en Mikael zijn finale bereikt, gaat Mikael naar Meeuwtje, om hem vrij te laten.

Dit is mijn schuld. Zijn moeder heeft hem doodgepikt en dat is mijn schuld. Ik had ze nooit mogen opsluiten. (..) Hij zou het zonder haar nog geen dag volhouden, terwijl zij alleen maar honger had, steeds dwingender honger.

De verstikkende en bezitterige houding die Mikael van zijn moeder heeft gekopieerd, heeft tot dit treurige einde van het meeuwenjong geleid. Mikael leeft nog wel, maar het is de vraag of en hoe hij op eigen benen kan staan.

Birk is een aangrijpend verhaal, geschreven in korte stukjes en korte zinnen en dat geeft veel vaart aan de vertelling. Het is als lezer niet moeilijk om met Mikael mee te leven, je zult zo’n moeder maar hebben en zo gevangen zitten.