Kopje onder

Koch (1953) was een van de drie van Jiskefet, publiceerde columns in de Volkskrant en schreef het Groot Dictee der Nederlandse Taal (2005). Romans schrijven kan hij ook heel aardig. Met zijn vorige roman Het Diner won hij in 2009 de NS Publieksprijs. Zomerhuis met zwembad beheerst al sinds verschijnen de toplijsten. Om een greep te nemen uit de vele recensies: sommige prijzen het boek om het actuele, verrassende en spannende aspect (Vrij Nederland), andere vinden het te veel op Kochs vorige roman lijken (NRC). 

Aandachttrekkerij

Marc Schlosser is een populaire huisarts die zijn patiënten de ‘illusie van aandacht’ geeft, wel negentien minuten per consult. Schlosser heeft een vergaande aversie tegen het menselijke lichaam en de mens in het algemeen. In gedachten maakt hij korte metten met (kleine) lichamelijke en psychologische gebreken – ook wel bekend als normale menselijkheden. Schlosser heeft het college empathie gemist, maar was tijdens de cursus doen alsof wel klaarwakker. Hij is manipulatief, hypocriet, spottend en ronduit onuitstaanbaar, maar zijn openhartige gedachten zijn wel vermakelijk.

Ook met ethiek is de huisarts niet bekend. Hij doet niet moeilijk over het voorschrijven van pillen aan drugsverslaafden. Hij geeft gerust een vrouw van 150 kilo lekkere kookrecepten mee naar huis. Schlosser ziet zichzelf als poortwachter, die patiënten rechtsomkeert moet laten maken. Want als patiënten niet zo veel mogelijk bij specialisten vandaan worden gehouden, stort het zorgstelsel binnen enkele dagen in, aldus de huisarts. Koch schetst een somber beeld van het systeem, maar de mopperende Schlosser houdt de balans erin.

Oerdriften

De onrust begint wanneer patiënt Ralph Meier mevrouw Schlosser bekijkt alsof ze een ‘smakelijk hapje’ is. De huisarts ziet het gebeuren en vindt het vies. Toch dirigeert hij zijn gezin vernuftig naar de vakantiebestemming van de familie Meier, met als enige doel Ralphs vrouw weer te ontmoeten. Zijn eigenbelang lijkt immer voorop te staan. Als vader is hij echter overbezorgd en neemt hij het heft in eigen handen. Maar of zijn acties voortkomen uit liefde voor zijn dochters of om zich te verlossen van zijn schuldgevoel is onduidelijk. Hoewel Koch zijn karakter duidelijk schetst, blijft deze boeiende hoofdpersoon ongrijpbaar.

Hoewel Schlosser zielsveel van zijn dochters zegt te houden, had zijn instinct gehoopt op een zoon. Dat is biologie, volgens de huisarts, omdat jongens niet beschermd hoeven te worden. De primitieve staat van de mens zorgt ervoor dat mannen zo veel mogelijk vrouwen willen bevruchten. Mannen kijken naar vrouwen met de vraag: kun jij zorgen voor nageslacht? Bij meisjes is dit niet het geval, dus mannen blijven van hen af. Maar soms glippen er ‘defecte partijen’ doorheen, die ‘uit de handel’ genomen moeten worden. Schlosser voelt zich zodoende gerechtvaardigd in zijn acties als er iets met zijn puberdochter gebeurt. De logica hierachter is zo simpel dat het bijna niet te weerleggen is, en zet daarom aan tot nadenken.

Ongeleid projectiel

In het eerste hoofdstuk wordt duidelijk wat er is gebeurd, maar wie, hoe of waarom wordt gaandeweg ontrafeld. De lezer vergezelt Schlosser in zijn zoektocht naar de dader – het verhaal wordt vanuit zijn perspectief verteld, maar de huisarts is een onbetrouwbare bron (denk aan Paul uit Het diner) en duikt als een ongeleid projectiel op elke aanwijzing. De onvoorspelbaarheid en agressieve ondertoon van de personages – bij elk personage moet worden afgevraagd of hij/zij wel oké is – houdt de spanning erin. Het is al zo vaak over Koch gezegd en het geldt ook nu weer: zijn boeken lezen als thrillers.

Maar Zomerhuis met zwembad is dan wel een thriller die moralistische vraagstukken aandraagt: in hoeverre heeft biologie invloed op ons handelen? Hoe ver mag je gaan in het beschermen van een kind? Als er geen zekerheid bestaat dat iemand iets heeft gedaan of tot iets in staat is, maar de kans bestaat dat, mag diegene dan uitgeschakeld worden? De kracht van deze kwesties zit in de subtiliteit waarmee de auteur ze brengt. Net als in Het diner moet de lezer het denkwerk doen.

Reïncarnatie

Is Zomerhuis met zwembad een tweede Het diner? De hoofdpersoon, de zogenaamde oerdriften van de man, het thrillerachtige en de morele vragen lijken een regelrechte reïncarnatie van Kochs doorbraakroman. Maar Zomerhuis zit vernuftiger in elkaar, met meer dilemma’s, meer plotwendingen en meer personages waarbij vraagtekens gezet moeten worden. Niet alle eindjes worden netjes aan elkaar geknoopt, maar door de impact die het boek achterlaat is dat te overzien. Zowel de recensies van Vrij Nederland als NRC dragen valide punten aan. Het is aan de lezer wat zwaarder weegt: een fijne pageturner of literaire vernieuwing.