Surreële novelle vergezeld van tekeningen

De Japanse auteur schreef dit verhaal in zijn grote succesdagen. Na zijn doorbraak met Norwegian wood verruilde hij Japan voor de VS. Daar schreef hij Slaap, vlak voor zijn artistieke hoogtepunt De opwindvogelkronieken. Het werd destijds gepubliceerd in New York Times, werd vervolgens opgenomen in verhalenbundel De olifant verdwijnt en verschijnt nu als losse uitgave voorzien van illustraties van Kat Menschik.

Speels gebrek aan logica

In zijn ruim dertigjarige carrière heeft Murakami veel korte verhalen geschreven. Ze werden onder andere gepubliceerd in de verhalenbundels De olifant verdwijnt, Na de aardbeving en Blinde wilg, slapende vrouw, die samen bijna vijftig korte verhalen bevatten. Daarvan zijn De tweede broodjesroof, De dansende dwerg, Kikker redt Tokio en de beide verfilmde Tony Takitani en Gods kinderen dansen allemaal fanfavorieten. De meerwaarde van deze uitgave van Slaap zijn de tekeningen, die eerder werden opgenomen in een Duitse editie.

Slaap gaat over een vrouw die níet slaapt, al zeventien dagen en nachten. De nachtrust wordt haar ontnomen nadat ze ontwaakt uit een nachtmerrie. Aan het voeteneinde van haar bed staat een grijze man die haar voeten onophoudelijk besprenkelt met water. Het onwerkelijke uitgangspunt is een bekend gegeven voor Murakamiliefhebbers. Zijn oeuvre wordt immers gekenmerkt door onwerkelijke situaties en een speels gebrek aan logica. De lezer is echter snel geneigd de situatie te accepteren. De vrouw, een ik-vertelster, doet dat zelf immers ook, nadat ze haar situatie heel even met argusogen heeft bekeken. 

Spoileralert Anna Karenina

Ondanks het ontbreken van een fatsoenlijke nachtrust blijft haar leven nagenoeg hetzelfde. Sterker nog, het wordt er zelfs beter op. Ze is vitaler dan ooit en ziet er zelfs mooier uit. Daarnaast leidt ze een geborgen bestaan met haar man en kind. Net als altijd maakt ze het huis aan kant, doet boodschappen en trekt haar dagelijkse baantjes in het zwembad. Ze is zogezegd een modale burger.

Omdat ze opeens tijd over heeft – de nachtelijke uren moeten ook worden gevuld – maakt ze ’s nachts autoritjes en pakt haar lang vergeten hobby lezen weer op. Wat Murakami er vervolgens toe beweegt Tolstojs Anna Karenina van voor tot achter uit de doeken te doen blijft echter een raadsel. Wie de Russische klassieker ooit nog wilde lezen kan zich daarna de moeite besparen. Waarom zou iemand bijvoorbeeld de film Shutter Island kijken, die naar de clou toewerkt, en vervolgens aan Dennis Lehane’s roman beginnen?

Er staat iets op knappen

Slaap is een typisch Murakamiverhaal, vol elementen die fans vertrouwd zijn. Allereerst het surrealistische karakter van novelle. Vreemde figuren zoals een man die olifantenoren maakt en een sprekende kat worden opgevoerd in modern Japan. Ook de hoofdpersoon is een doorsnee Murakami-personage: een einzelgänger die weinig conversaties aangaat, veel in gedachten mijmert en alles zijn beloop laat gaan. Iemand die niet per se tevreden is met het leven, maar weinig te klagen heeft. Een vrij gewillig personage, geheel afhankelijk van de pen van de Japanner.

Het meest bepalend voor Slaap is de sfeer. Er wordt gerefereerd naar verleden, heden, toekomst en algemene veranderingen in het leven van het personage. Zoals het leesgedrag van de vrouw – waarom is ze er ooit mee gestopt? Of een aanvaring die ze met haar schoonmoeder had. Door verschillende van zulke, ogenschijnlijk nietszeggende gebeurtenissen ontstaat een zekere spanning. Als lezer voel je aan: er staat iets op knappen, er staat iets te gebeuren. Slaap dringt constant aan om verder te lezen.

Voer voor de fans

De tekeningen zijn gemaakt door Kat Menschik. Deze Duitse kunstenares is net als Murakami niet vies van surrealisme. Haar werk vergt verbeeldingsvermogen, maar dat staat het bevreemdende verhaal goed. De illustraties zijn gebaseerd op het ritme en verloop van het verhaal, wat bijdraagt aan de sfeer. Ze geven hun boodschap echter niet altijd prijs. Sommige zijn duidelijk te herleiden naar Slaap, maar soms is de link lastig te leggen.

Slaap is niet het beste korte verhaal van Murakami, maar het komt fans in alle opzichten tegemoet. Daarom is het ook echt voer voor de liefhebbers. Want deze zoethouder – een nieuwe roman is nog ver weg – leent zich niet voor een eerste kennismaking. Zo’n lezer kan beter De olifant verdwijnt aanschaffen, waar naast Slaap nog zestien andere verhalen instaan, en voor vrijwel dezelfde prijs. De fans hebben er echter een keurig verzorgd kleinood bij.