Geen applaus voor Van der Kwast

In deze roman maken we kennis met Ben Zoref. Ben is de zoon van een Poolse moeder en een Nederlandse vader. En Ben is stinkend rijk. Hij woont in een kasteel, heeft 23 auto’s, een beeldschone vrouw, een tuinman, een binnenhuisarchitect en een schoonmaker. Ben heeft eigenlijk alles, maar toch mist hij iets. Hij is niet compleet. In het verleden heeft zich iets voorgedaan waardoor Ben kapot is, geestelijk geamputeerd.

Toneel

Om aan te geven dat Bens leven een groot tragikomisch toneelstuk is, is het boek overeenkomstig vormgegeven. De hoofdstukken hebben namen, die als acte-aanduiding in een toneelstuk niet zouden misstaan. De paragrafen zijn gescheiden door hét symbool van de tragikomedie: een huilend en een lachend masker. Het huilen en lachen komt ook volop terug in het verhaal over Ben, en dan is het lachen voor de lezer en het huilen vooral voor de personages uit het boek . De personages hebben over het algemeen niet zo heel veel plezier in het leven. De ouders van Ben zijn na een prachtige romantische start nu al jaren een hopeloos kibbelend paar, de bedienden staan bol van de angsten en Ben zelf is een lege huls. Iemand die zijn rol in het leven uitstekend speelt, maar daar zelf geen voldoening uit haalt.

Surrogaat

Bens huwelijk is op het eerste gezicht een sprookje. Zijn vrouw is beeldschoon en houdt zielsveel van hem. Ze hebben een geweldig huis en nog betere seks. Maar het is voor Ben alleen maar een act. Een rol die hij moet vervullen, maar die hem verder niets doet. Die hem koud laat en hooguit steeds doet denken aan zijn verlies. Niets kan zijn liefde meer aanwakkeren. Niets kan hem datgene wat was en had kunnen zijn doen vergeten. Hoewel de jonge, sprankelende Egje met haar engelachtige dochter Yelena dicht in de buurt komt. Maar hoe dichtbij laat Ben nog iemand komen bij zijn stukgeslagen hart?

Yusef

Soms zijn dingen mooier als er mensen klappen is duidelijk geen boek van Yusef el Halal, hoewel deze wel nog even als personage in het boek wordt opgevoerd. Waar Yusef vanaf het begin de lachers op zijn hand heeft, gaat Van der Kwast voor het sentiment. Helaas ligt de tragiek hem iets minder dan de vrolijke noot. Pas als Bens jeugd verder uitgewerkt wordt en de reis met zijn toenmalig vrienden ten tonele gevoerd wordt, komt de humor in zijn volle omvang terug. En dan wordt het ook meteen weer leuker om te lezen.

Hij hield de kop van het beest vast. ‘Dus eerst naar links kijken.’Freek draaide de kop van het schaap een kwartslag. ‘En dan naar rechts.’ Het schaap keek naar rechts. ‘En dan nog een keer naar links.’Het schaap keek weer naar links. Toen zijn we verder gereden. ‘Maar ze rijden hier links!’zei Marcus na twintig minuten. ‘Je hebt dat beest verkeerd leren uitkijken.’ We vreesden alledrie voor het leven van het schaap.

Vaart

Voordat de vaart in het verhaal komt door de toegevoegde humor wordt je wel duidelijk gemaakt dat Ben niet lekker in zijn vel zit, maar waarom dat zo is blijft een raadsel. En eigenlijk interesseert het je als lezer ook niet zo heel erg veel. Ben wordt zo plat en zo eendimensionaal neergezet dat je geen moment met hem gaat meeleven. Oké, hij heeft blijkbaar iets ergs meegemaakt. So what! Get over it! Dat je dan toch nog wil weten waarom hij zo is komt meer voort uit de natuurlijke nieuwsgierigheid van de lezer, dan uit de door de schrijver opgewekte verwachtingen. Eerlijkheid gebiedt me wel te zeggen dat het wel indruk maakt wanneer het dan eindelijk duidelijk wordt wat de oorzaak is van Bens gedrag.

Tweeledig

Het debuut van Ernest van der Kwast als zichzelf laat me achter met een tweeledig gevoel. Aan de ene kant is daar het ongeïnspireerde begin van het verhaal: een begin dat tweederde van het boek in beslag neemt en dat slechts zelden een andere emotie in me los maakte dan verveling. Aan de andere kant is daar de humor en tragiek van het laatste deel van het verhaal dat voorzien is van de benodigde lach en een traan. Het vormt een eind dat door zijn tragiek en wanhoop veel goed maakt, en dat doet hopen op een beter begin de volgende keer.