Licht tikt zwaluwen aan

Elk literair tijdschrift heeft een eigen kleur of oriëntatie. Bij Tortuca 32 is die noemer grote klaarte.

Die klaarheid staat niet gelijk aan begrijpelijkheid, verre van. Alle in Tortuca opgenomen schrijvers spreken met een eigen stem, en alle beeldend kunstenaars geven blijk van een heldere toets. Om twee van die laatsten te noemen: schaduwrijk en op de grens van sprookjesachtig zijn de houtgravures van Mariës Hendriks met haar kiekjes van de privévertrekken van wat waarschijnlijk een kinderrijke boerderij is. De collages van Martijn Hesseling van kranten en beeld hebben onwillekeurig iets weg van (de sfeer) van de hyperrealist Ralph Goings.

Uiteenlopende poëzie
In de zeven door Jan H. Mysjkin vertaalde prozagedichten van Wassili Kandinsky uit Klänge, lijkt de betekenisstructuur door de herhaling van zinnen uiteen te vallen. Het klank- of kleurrijke element van degedichten springt daardoor in het oog. Ook de gedichten van Kwame Dawes, vertaald door Jabik Veenbaas, zijn repetitief van karakter. Maar anders dan bij Kandinsky is de rode draad evenwichtiger, wat interpretatie vergemakkelijkt.

Miriam van Hee brengt met vaste hand twee in memoria, die door de lichte verwijzingen naar christelijke mythologie een (overigens niet te streng) religieus randje hebben. De extatische Ilya Kaminski, zowel in voordracht als poëzie, die net als Dawes onlangs nog op Poetry International was, brengt in een vertaling van Menno Wigman een van noten of ‘stemmen’ voorziene treurzang voor de joods-Russische dichter en essayist Osip Mandelstam.

Licht tussen berkenbomen
Je kunt klaarheid ook consistentie noemen, maar consistentie is een woord dat weinig openheid in zich heeft. Alles is dichtgetimmerd, om alles maar te doen kloppen. Dat gevoel is vreemd in Tortuca. Ook in het titelloze gedicht van Ineke Holzhaus is er licht en lucht:

Hul je in het gewelf, hef het dak
van het schip van de abdij van Noirlac
licht tikt zwaluwen aan onder je schedel

bovenramen zeven zandstenen zwijgzamer
dan op een ster, door spitsbogen kunnen zielen
eenvoudigweg binnen zweven

zoals licht tussen berkenbomen wit lijkt
op het eerste dat je zag onder de kanten
kraag van je kinderwagen keert terug

een warme hand op je kruin, adem
in je hals, het verlorene roert zich.

De kat van Aboe Hoeraira
Te midden van alle poëzie is maar één verhaal opgenomen. Het geestige en intrigerende ‘De Cycloop’ is geschreven in de geest van Julio Cortázar, aan wie de Chileense schrijver Alejandro Zambra overigens expliciet refereert. Het gaat over twee aspirerende schrijvers, potentiële geliefden die op zoek zijn naar goede verhalen om te schrijven, waarvoor je geleefd moet hebben. Tegelijkertijd lijkt het meisje (een van de schrijvers) ook een personage te zijn van een stuk van de hoofdpersoon.

Traditiegetrouw zit bij Tortuca een ‘special’. Ditmaal is het een op zichzelf staand bundeltje getiteld De kat van Aboe Hoeraira met daarin gedichten uit de West-östlicher Divan van Goethe. Hij schreef dat naar aanleiding van de Divan van de veertiende-eeuwse Perzische dichter Hafez, dat hij van zijn uitgever cadeau kreeg. Op elk van de door Ard Posthuma vertaalde gedichten geeft steeds een andere Nederlandse dichter antwoord. Mark Boog, Erik Bindervoet, Neeltje Maria Min, Drs. P., het bonte pluimage aan poëten zorgt voor een fris en speels werkje, dat het koesteren en naslaan waard is.

Adembenemend antwoord van Nolens
Het afsluitend woord bij deze bespreking van het ontzettend mooie Tortuca is aan een van de stilste dichters van ons taalgebied, Leonard Nolens. Hij antwoordt adembenemend met ‘Oogopslag’ op Goethes ‘Ter overdenking’ waarin ook niet alles gezegd wordt:

Toen jij me vroeg waarom ik van je hou
Heb ik het antwoord veertig jaar verzwegen.
Veertig jaar ben ik bij jou gebleven
Om geen antwoord op je vraag te geven.

Het staat in kringen om ons heen geweven.
Neergeschreven. Vrienden en vreemden weten
Wat ik veertig jaar niet heb begrepen,
Wat ik veertig jaar probeer te lezen
In een oogopslag en zijn vragende blauw.