Retrospectief van Amerikaanse minimalist

Donald Judd is een van de belangrijkere Amerikaanse kunstenaars die decennia lang zijn eigenwijze minimalistische werken tentoonstelde. Uitgeverij Steidl komt uit met een retrospectief over Judds expositie in de Staatliche Kunsthalle in Baden-Baden in 1989.

Judd begon in de jaren vijftig als schilder, schrijver en beeldhouwer. Zich afzettend tegen het abstract expressionisme versimpelde hij vorm en kleur tot hij uitkwam bij het verwerpen van alle academische conventies. In zijn gloriedagen in de jaren zestig en zeventig werd hij een voorloper van het Minimalisme. Judd, die in 1994 overleed staat bekend om zijn stacks, boxes en progressions. Alle vormen die hij maakte moeten de kijker het gevoel geven van hun grootte in de ruimte om zich heen. De dozen bleven daarom een terugkerende vorm in zijn werk.

Duidelijkheid van kunst

In de Baden-Baden expositie bracht Judd sculptuur terug tot een minimale essentie, de doos. Objecten van twee bij twee meter die de ruimte in zich lijken op te nemen. Twaalf werken die identiek zijn in hun grootte en behandeling van aluminium. Ieder object wijkt alleen af in zijn eigen kleurstelling. Alle objecten zijn terug te vinden in Steidls Donald Judd by Donald Judd. Het retrospectief biedt de mogelijkheid om Judds bijdrage aan de minimalistische kunststroming nader onder de loep te nemen.

Sommigen vinden het moeilijk om de straight forward wijze van Judd als kunst te beschouwen. Het maakte Judd niets uit. Hij maakte keer op keer duidelijk dat hij zijn kunst niet maakte voor het publiek. Het publiek is zo divers dat het niet te kennen is en daarmee moet de kunstenaar zich daar ook niet mee bezig houden. Judd was wars van symboliek en enige emotionele waarde die meer is dan de realiteit voor je neus. Wars van representatie maakte Judd kunst die ruimte en object tot een smeden op een eigenwijze, duidelijke manier. Hij verzette zich van de term minimalisme die door de academische wereld aan het werk wordt gehangen. Duidelijkheid van de kunst stond centraal.

Reflecties in de ruimte

In het retrospectief wordt de kunstenaar door academicus Richard Schiff beschouwd vanuit filosofische overwegingen over perceptie en geloof. Wittgenstein zei hierover: ‘Aan de basis van gegrond geloof ligt een geloof dat niet geworteld is.’ Judd redeneert hier op verder dat een kunstvoorwerp zowel rede als gevoel gebruikt, hij was daarmee volgens Schiff tegen een ‘analytische fragmentatie van zijn werk’.
De objecten van de expositie uit 1989 lijken de kijker op zichzelf te wijzen, hoe wij één zijn met de wereld om ons heen. De ruimte en kleur verenigd in een open doos in de ruimte. Judd zei er zelf over: ‘Kunst is geen vorm van utopia, het bestaat echt’. Hij liet bij de bezoeker van de expositie net als bij zijn andere werk geen ruimte om hiërarchie of ordening aan te brengen. De reflectie en het object zijn één, net zoals wij en de wereld om ons heen één zijn.

Het is een aardige toevoeging dat het boek een interview met Judd bevat dat stamt uit 1989. Het boek licht zo de Baden-Baden expositie op drie manieren uit: door de ogen van de kunstenaar, de academische blik en de lezing van de kijker die de foto’s tot zich neemt. De kunstenaar ziet ruimte die gemaakt wordt, de academicus esthetische magie die extremen van kleur bij elkaar brengt in een geheel van de rudimentaire vorm. De lezer ziet ondertussen dozen die kaders zijn om zelf in te vullen. Puur geometrische vormen die niets meer zijn dan ze zijn maar toch reflecteren op de ruimte waarin ze staan.