Victoriaans Londen in geuren

Een van de hoofdpersonen, Wiliam May, komt beschadigd uit de Krimoorlog. Geplaagd door nachtmerries die hem blijven achtervolgen en die hem soms het leven onmogelijk maken, probeert hij na de oorlog zijn leven weer op te pakken. Terug in Londen krijgt hij een baan aangeboden bij de Dienst Publieke Werken, waar hij belast wordt met de herziening van het riolenstelsel van de stad. Hij trouwt met Polly en ze krijgen een zoon. Hoewel zijn werk hem zeer boeit en hij gelukkig lijkt met zijn gezin, zijn Williams gedachten vaak ergens anders. Zoals bij het mes, waarmee hij zich in de stinkende riolen snijdt. Het snijden is voor hem een manier om de zwarte demonen te bestrijden, die hem sinds de oorlog achtervolgen, een manier ook om te voelen dat hij leeft.

Hij balde zijn vuisten en dreef zijn knokkels in het vlees van zijn dijen terwijl het zwart hem begon te overstelpen, eerst langzaam, dwarrelend als roet, en toen in een onstuitbare vloed die zo heftig was dat die de organen in zijn borst verpletterde en het merg in zijn botten vergiftigde. Het drong zijn ogen binnen tot hij niets dan zwart kon zien; het vulde zijn hoofd met een soort onophoudelijk gegil.

William May is niet de enige bewoner van Londen die zich graag in de riolen van de stad begeeft. Ook de arme rioolstruiner Tom houdt zich geregeld op onder de grond. Hij vangt ratten om ze vervolgens door te verkopen aan een louche kroegeigenaar, die ze inzet bij illegale hondengevechten. De levens van Tom en William raken op een vreemde manier met elkaar verstrengeld na de moord op een Londense steenhandelaar.

Onevenwichtig

Driekwart van roman wordt in beslag genomen door uitgebreide beschrijvingen. Clark neemt veel tijd om in te gaan op de riolen en geur van de stad, en op de zwarte geesten en demonen die William uitdagen zichzelf te snijden en die hem tot waanzin drijven. Herhaling speelt daarbij een grote rol. Op het moment dat William verdacht wordt van de moord op steenhandelaar England, verandert de roman echter in een ware pageturner. De beschrijvingen nemen af en de nadruk komt juist op de actie te liggen, zoals op de pogingen die de advocaat Rose onderneemt om de moord te onderzoeken met als doel William vrij te krijgen. Hoewel dit mysterie natuurlijk opgelost moet worden, lijkt de verdeling tussen actie en beschrijving onevenwichtig en komt het detective-element een beetje uit de lucht vallen.

Chaotisch?

De Publishers Weekly heeft gelijk als ze schrijft dat De geur van de rivier doet denken aan Das parfum van Patrick Süskind, aangezien Clark even “indrukwekkend in geuren en kleuren een sfeer weet op te roepen”. De sfeer in de rioolgangen is voelbaar, en de stank van de stad gaat haast in je neus zitten. Clark weet een treffend beeld op te wekken van Londen als een groot, duister en stinkend hol. “De stank die vanonder hem opsteeg, was nu al ondraaglijk. Die stroomde zijn neus binnen toe Rose zich in de schacht liet zakken, zo overweldigend dat zijn maaginhoud omhoogkwam en zijn mond volliep met zuur speeksel.”

Maar soms lijken deze beschrijvingen hun eigen leven te gaan leiden en zelfs het onderwerp van de roman te worden – zeker in het begin van het verhaal. Wat dat betreft is Clark iets te ijverig geweest. De uitgebreide sfeerbeschrijvingen, het schetsen van een compleet beeld van een man die waanzinnig wordt, het vertellen van het dagelijks leven van een rioolstruiner – en dat alles in het teken van een onopgeloste moord: het maakt dat ruimte, onderwerp en thematiek uit balans raken. De geur van de rivier is een ambitieuze, maar onevenwichtige roman.