Sommige geheimen moeten vooral geheim blijven

Anneloes Timmerije publiceerde eerder non-fictietitels en de verhalenbundel Zwartzuur, haar fictiedebuut uit 2006. Het feit dat ze een deel van haar tijd in Frankrijk woont, is ongetwijfeld debet aan de mooie beschrijvingen van het Franse platteland in haar eerste roman De grote Joseph. Timmerije hanteert een mooie, soepele schrijfstijl, maar het boek put zijn kracht vooral uit de nagenoeg perfecte constructie, en het bedrieglijk rustige verteltempo dat je pas op het laatst doet beseffen dat je in een draaikolk terecht bent gekomen.

Overal geheimen

Het verhaal speelt zich beurtelings af in Nederland en Frankrijk. Als haar eenmaal duidelijk is geworden dat haar moeder niet meer zal terugkeren, ontdekt Lila dat haar moeder vroeger een andere naam had. Niemand in haar omgeving kan haar vertellen wat de reden voor die verandering is en er rijzen steeds meer vragen die niet kunnen worden beantwoord. Deels om het verlies van haar moeder af te sluiten, en deels gedreven door de wil om de geheimen van haar moeder te ontsluieren, reist Lila naar de geboortestreek van haar moeder in het midden van Frankrijk. Daar woont haar oom Joseph in een opvangtehuis. Na een toeval is zijn spraakcentrum beschadigd geraakt, en kan hij geen normale zin meer uitspreken. Lila besluit enige tijd in de buurt te blijven om te begrijpen waarom haar moeder Frankrijk destijds verliet.

Langzaam maar zeker ontrafelt Lila als een detective de geheimen van haar moeders familie. Ze spendeert veel tijd aan Joseph, en weet met kleine stapjes zijn vertrouwen te winnen. Haar speurtocht door de dorpjes in de omgeving van het departement Cher vordert in eerste instantie slecht: ze stuit op een collectief zwijgende gemeenschap die weinig los wil laten over de familie van haar moeder in het algemeen, en over Joseph in het bijzonder. Lila houdt echter vol en peutert stukje bij beetje kleine details los. Het zwijgen van de dorpelingen voert terug tot aan de Tweede Wereldoorlog; het dorpje bevond zich op de grens van het Vichy-Frankrijk.

Perfect geconstrueerd

Maar hoe goed ze ook haar best doet, en hoeveel vooruitgang ze ook boekt met haar oom, als uiteindelijk blijkt dat Lila een paar cruciale stukjes van de puzzel heeft gemist, bevindt ze zich opeens in groot gevaar. Dat laatste is bijzonder ontwijkend geformuleerd, en met opzet: de plot is te mooi opgebouwd om er veel van weg te geven.

Alles in De grote Joseph klopt op een heel vanzelfsprekende manier: de koppige Lila die zich dusdanig fel op haar doel richt dat ze haar eigen veiligheid uit het oog verliest, is al in het begin van het boek volkomen geloofwaardig gemaakt. Haar werk om de betekenis van verloren woorden bloot te leggen, sluit perfect aan op de ontwijkende informatie waar ze het mee moet doen en op de onbegrijpelijke taal van haar oom. Ook de ontknoping aan het einde is al eerder heel subtiel aangekondigd en roept een reeks vragen op die je als lezer op basis van je eigen vermoedens zult moeten beantwoorden.

Op de middelbare school moest je bij een boekverslag vermelden of het boek een open of gesloten einde had. Timmerije laat het einde vernuftig op een kier staan, waardoor je wordt aangespoord om direct te gaan herlezen, op zoek naar verborgen hints. Een heerlijk boek voor wie zijn vakantie gaat doorbrengen op het Franse platteland. Of waar dan ook.