Assayas in een spookspagaat

Ze won er namelijk een voor haar bijrol in het tevens door Assayas geschreven en geregisseerde Clouds of Sils Maria (2014). In Amerikaanse talkshows waarin Stewart naderhand opdook, werd het kleinood steevast ademloos aangeduid als het Franse equivalent van de Oscar. Nog veel mooier: als allereerste Amerikaanse actrice ooit mocht ze er een komen ophalen… Inderdaad, zo chauvinistisch als vaak verondersteld wordt, zijn die Fransen helemaal niet.

Mengelmoes van genres

Waar Clouds of Sils Maria een op Jacques Rivette geïnspireerde metatheaterfilm was, daar is Personal Shopper een soort kruising tussen wat nouvelle vague-echo’s, een beetje Hitchcock, een snufje horror en een onsje Derek Ogilvie, gecentreerd in de Parijse modewereld. In plaats van de persoonlijke assistente van Juliette Binoche, speelt Stewart ditmaal Maureen, de personal shopper van modecelebrity Kyra (Nora von Waldstätten), een vrouw die te beroemd en druk is om zelf kleren te kopen en daar dus iemand voor in dienst heeft. Dat baantje vindt Maureen niet erg plezierig, maar verschaft haar wel een excuus om in Parijs te blijven en de dood van haar tweelingbroer te onderzoeken, lees: contact te maken met zijn geest.

Dit spiritisme-element heeft iets onoverkomelijk infantiels. Geesten bestaan namelijk helemaal niet, nietwaar? Wanneer de filmmaker een loopje neemt met de realiteit, dan moet de constructie van de film wel zo in elkaar zitten dat het onwaarschijnlijke door middel van de constructie toch op de een of andere manier waarschijnlijk wordt. Dat is moeilijk, en in die moeilijkheid schuilt de reden waarom genrefilms zijn uitgevonden. Het is niet voor niets zo dat geestverhalen (of horrorverhalen in het algemeen) zich vaak afspelen in autonome ruimtes, ruimtes die als het ware buiten de maatschappij staan: een afgezonderd huis, of een gruwelijk behekst ondergronds gangenstelsel. Assayas kiest daar niet voor; het milieu waarin de actie van Personal Shopper plaatsheeft zijn alledaagse (Parijse) ruimtes. Daardoor komt de suspension of disbelief, in tegenstelling tot de spoken, nooit werkelijk van de grond: het milieu, de karakters en hun taalgebruik worden er te naturalistisch voor gepresenteerd.

Uncanny

Het eindresultaat is daardoor ongrijpbaar en uncanny; op een essentie is even moeilijk vat te krijgen als op het ectoplasma dat de klopgeest van een middelbaar studentenhuis afscheidt. Daar mag Assayas ook om geprezen worden, want wie zit er te wachten op de zoveelste genrefilm? Personal Shopper is rijk aan metaforiek (wie of wat is hier nu werkelijk spookachtig?), boeiend van begin tot eind, en mét een hypnotiserende Stewart die – of ze er nu een César mee wint of niet – definitief bijgezet kan worden in het pantheon van Grote Hedendaagse Actrices.