Weinig mensen begrijpen wie Kyteman echt is
De documentaire Kyteman – Now What? begint als Kyteman in december 2009 zijn laatste concert geeft in de HMH met zijn Hiphoporkest. Nederland lag aan zijn voeten en toen besloot hij te stoppen. Wat gaat hij nu doen? Documentairemaakster Menna Laura Meijer volgde Kyteman bijna twee jaar lang en schetste een sterk persoonlijk portret.
Hoe was het om met Colin Benders, alias Kyteman, te werken?
‘Ik heb het niet als bijzonder complex ervaren. Ik krijg vooral van journalisten terug dat het een moeilijk persoon is. Ja, hij weigert veel interviews en gesprekken, maar ik had met hem de deal dat we de film zouden maken. Hij heeft niet vaak laten merken dat hij ergens moeite mee had. Wat ik wel ingewikkeld vond, was dat hij van die hele lange zinnen maakt. Hij praat op een manier waarbij ik soms echt niet begreep wat hij bedoelde. Hij zegt ook zelf in de film dat hij het gevoel heeft dat weinig mensen begrijpen hoe hij echt is. Hij is op zijn manier volstrekt onnavolgbaar en soms ook vrij wazig. Hij gaat ook met zijn gevoel van heel hoog naar heel laag. Dat gaat best ver. Je ziet in de film het dieptepunt waar het even niet meer gaat en al zijn projecten werden geannuleerd.’
Hij wordt dan ook op vakantie gestuurd door zijn vader om tot rust te komen. Was dat niet lastig om te filmen toen Colin een zware periode meemaakte?
‘Hij zit zelf vast in zijn eigen leven en ik keek er met meer afstand naar, dus was het voor mij ook minder heftig dan voor Colin. Ik voelde het wel aankomen dat er een dieptepunt aankwam. En toen het gebeurde, wist ik dat dit een belangrijk moment was voor de film. We hebben toen het eerste interview gedraaid, waarin hij op de bank ligt.’
We zien in de documentaire Colin verschillende keren in bed wakker worden. Waarom heb je dit zo vaak in beeld gebracht?
‘Ik heb nog nooit iemand zoveel slapend meegemaakt als hij. Hij is jong, dus die slapen sowieso belachelijk veel. Maar hij was ook heel erg moe. Vooral toen het slecht met hem ging, uitte zich dat in heel veel slapen. Ik heb meer mensen slapend of op bed zittend in beeld gebracht. Het is een persoonlijke plek. Je ziet iemand op zijn kleinst. Bij Colin zie je dat het slapen een equivalent is van zijn gemoedstoestand.’
Hij komt ook over als een vrije vogel met weinig verplichtingen als artiest.
‘Daar ben ik het niet mee eens. Vrije vogel: ja. Maar verplichtingen op zijn niveau als artiest zijn er zeker. De verplichting die iedere maker heeft, is de verplichting om iets te maken. Daar kan je je nooit aan onttrekken. Het is niet iets dat speelt tussen 9 uur en 5 uur, maar het is altijd aanwezig. Die druk is veel heftiger dan een kantoorbaan. Dat gaat nooit weg en houdt nooit op en het heeft hem ook parten gespeeld.’
Wat is de aantrekkingskracht van Colin?
‘Het is de kracht die mensen ook voelden toen hij in 2009 doorbrak. Het is heel moeilijk te formuleren. Ik heb er vele discussies met Colin over gehad. Het is een X-factor die hij heeft. Maar tegelijkertijd is dat ook waar hij zich het meest tegen verzet. Hij wil helemaal niet dat alles op zijn persoon wordt teruggebracht. Het is volstrekt duidelijk dat zijn persoonlijkheid als zeer charismatisch wordt ervaren. Als hij trompet speelt wil je horen hoe dat klinkt en als hij iets zegt wil je ook echt horen wat hij nou precies zegt. Dat maakt hem bijzonder en ook iets wat hij van zichzelf haat.’
In de film zien we Colin op Oerol bijna met kinderlijk enthousiasme zijn ideeën spuien over een optreden en dan wordt hij bijna tot de orde geroepen door een organisator die hem de praktische kant laat zien. Maar Colin wil het niet horen en je ziet hem bijna letterlijk blijven hangen in zijn bubbel met zijn eigen fantasie.
Menna Laura Meijer en haar crew
‘Ja inderdaad, net zoals de scène in Radio Kootwijk, als de man zegt dat rust en reinheid bewaard moet blijven en niet alles mogelijk is wat Colin wil. Dan zegt Colin ook direct: ‘Dan wordt het minder interessant om hier te gaan spelen.’ Zo is hij echt. Je moet niet onderschatten hoe bijzonder het is om iemand in je omgeving te hebben, die laat zien dat het mogelijk is om dicht bij jezelf te blijven. Dat het oké is om risico’s te nemen en dat fouten maken net zo interessant is als andere dingen. Dat laat Colin zien. Dat is bijzonder om mee te maken. Iedereen in dit leven heeft momenten dat je je afvraagt ‘wat ben ik nou aan het doen’ of ‘is dit wat ik wil doen.’ Dan is het belangrijk om mensen in je omgeving te hebben die laten zien dat je grote beslissingen kunt nemen, die je misschien onderuit halen, maar ook op een punt brengen waar hele nieuwe dingen gebeuren. Ik vind dat bewonderenswaardig en inspirerend.’
Is de film gelukt?
‘Ik wist pas bij de première op IDFA, dat het gelukt was. Ik heb veel positieve reacties gehad en de film is genomineerd voor de beste muziekdocumentaire op IDFA. Ook de mensen om Colin heen waren positief en Colin ook.’
Dat was een aantal jaren geleden wel anders toen je de documentaire Sweety maakte. De recensies waren verre van positief. Heeft dat je nog lang achtervolgd?
‘Dat is een understatement. Ik ben geen mietje en ik vind dat mensen eerlijk moeten zijn in wat ze vinden en kritiek krijgen is een belangrijk onderdeel van dit vak. Maar wat met Sweety gebeurde, was op de persoon. De schrijver vond mij onethisch en immoreel. Dat heeft niets met mijn werk te maken, maar met mijn persoon. Dat vond ik complex om mee om te gaan. De film met Colin is honderd procent het tegenovergestelde van de documentaire Sweety. Dat heeft met elkaar te maken. Ik heb wel gedacht: ik ga niet nog een keer een film zoals Sweety maken. Maar de film heeft zich wel bewezen in de loop der jaren. Hij is een aantal keer uitgezonden op televisie en goed bekeken. Wat ik nu steeds meer mee krijg is dat jonge documentairemakers de film een openbaring vinden. Hij laat op een andere manier zien hoe je een documentaire kan maken. De esthetiek. De enscenering. Het is belangrijk dat ze zien dat je op verschillende manieren een film kan maken. Ze moeten het gevoel hebben dat alles kan. Ze moeten juist niet denken vanuit een klassieke manier van documentaire maken. Sweety en Kyteman – Now What? zijn twee uitersten, maar het is wel wat ik wil laten zien. De grootste vrijheid die je hebt als maker, zit ‘m in de grenzen die je kunt verleggen en de risico’s die je kunt nemen. En als je dat lef hebt, kan er van alles uitkomen.’
Lees hier de recensie van Kyteman – Now What?
Kyteman – Now What? draait vanaf 1 december in Amsterdam, Utrecht, Apeldoorn, Deventer en Den Bosch
