Emotionele politieke thriller

In de opening van Steven Spielbergs controversiële film Munich is live-materiaal van het drama doorsneden met beelden vanuit Palestijnse en Israëlische huiskamers. Achter de schermen geeft Golda Meir (Lynn Cohen), de premier die elke onderhandeling weigerde, haar fiat aan een geheime Israëlische missie die als doel heeft de plannenmakers van München te achterhalen en te liquideren. Spielberg bouwt rondom dit team van vijf mannen met een ‘licence to kill’ een emotionele en politieke thriller, perfect vormgegeven in de stijl van de jaren zeventig. Geheim agent Avner (Eric Bana uit Troy, Hulk) leidt het team dat door heel Europa zwerft en transformeert in professionele killers die ver van de wet staan. Ze zijn enkel aangewezen op elkaar en op hun Case Officer Ephraim (Geoffrey Rush).

Bloedig politiek spel

Spielberg verkleint de Palestijns-Israëlische situatie tot de besloten wereld van deze vijf mannen. Elke moordpartij heeft een ander karakter, een andere emotionele spanning en sensatie. Naarmate de jacht op de terroristen voortschrijdt groeit de twijfel over de rechtvaardigheid van hun missie. Het realistische geweld spiegelt de twee kanten van het bloedige, politieke spel. Spielberg maakt de Israëlische kant helder als Avners moeder de stichting van de staat memoreert (“We learned we have to take it, because no one will give it to us”), maar laat nauwelijks ruimte voor een Palestijns weerwoord. Alleen in Athene (waar het ‘safe house’ ook door de concurrent blijkt te zijn geboekt) raakt hij de keerzijde van de zaak. Spielberg doet niets meer dan laten zien dat Israëliërs door het verleden zijn gevoed met wantrouwen en geweld – het dilemma in het bestaan van een Sabra, een in Israël geborene.

Gevoelige bommenmaker

Spielberg zaait slechts twijfel op menselijk niveau – de enige echo die hij goed weet door te geven als verhalenverteller. Wat gebeurde er 33 jaar geleden, wat hebben we ervan geleerd en wat gaat er om in het hoofd van een patriot die verandert in een moordende geheim agent? Het script van Tony Kushner en Eric Roth had scherpere discussies en dialogen mogen bevatten – tenslotte vierde in 1972 de discussie hoogtij. Nu krijgen de karakters vooral door de actie en stilering identiteit: Steve (Daniel Craig) is de harde en modieuze chauffeur in spijkerbroek en leren jack; Robert (Mathieu Kassovitz) de gevoelige bommenmaker die altijd aan het knutselen is. De weerslag van die tijd, die iets suggereert over het denken, is de moeite waard om nader te bekijken. Maar bloed en bommen en de verharding van Avner hebben de nadruk in deze film.

Twin Towers

Jammer, want met zoveel kwaliteit in acteurs, productie en cinematografie (van Janusz Kaminski), was de opkomst en ontwikkeling van de politiek met een gewelddadige bevrijdingsagenda (die in het Midden-Oosten werd/wordt gevolgd) misschien voor een groter publiek begrijpelijker geworden. Dat we met de consequenties op mondiale schaal nog steeds te maken hebben laat Spielberg zien in de eindscène, met een computer gegenereerde Twin Towers op de achtergrond. Maar verder dan dat statement naar de toekomst en het openen van het geschiedenisboek gaat hij niet. Wat je doet afvragen of historici de jaren zeventig niet eens nader moeten bekijken als kantelpunt in de geschiedenis, met de ‘groeimarkt’ die het terrorisme inmiddels is geworden.